Pháp luyện tâm

 Bài viết này được chép lại qua lời giảng của Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ 14. Theo ngài thì pháp luyện tâm đầu tiên thì chúng ta phải xem minh thấp kém hơn tha nhân, Và quý trọng tha nhân hơn bản thân mình. Đó là mỗi khi giao tiếp với chúng sanh, nguyện xem mình thấp kém hơn tất cả và trong tận đáy lòng, yêu thương họ hơn cả bản thân.

Điều này mặc dù là có khó khăn với những người có căn cơ bình thường. Tuy nhiên muốn hiểu rốt ráo giáo lý Đạo Phật và sống theo chánh pháp thì chúng ta phải thường xuyên tâm niệm pháp luyện tâm này. Thông thường dù cho ta là ai thì vẫn thường nghĩ về những việc như, “Tôi mạnh hơn anh ấy”, “Tôi đẹp hơn cô ấy”, “Tôi thông minh hơn”, “Tôi giàu có hơn”, “Tôi có bằng cấp cao hơn” và v.v... Lòng tự hào sẽ phát sinh. Điều này không tốt. Thay vì vậy thì phải luôn khiêm tốn. Ngay cả khi mình đang giúp đỡ người khác và tham gia vào việc từ thiện, thì cũng không nên tự xem mình một cách kiêu căng như đấng bảo hộ cao cả làm lợi lạc cho kẻ yếu. Đó cũng là tâm tự hào. Thay vì vậy thì nên tham gia vào những hoạt động như vậy một cách rất khiêm tốn, và nghĩ rằng mình đang phụng sự mọi người.

Chúng ta phải có duyên lành từ muôn vạn kiếp trước mới được thân người cho nên như khi so sánh mình với động vật thì ta có thể nghĩ rằng, “Tôi có một cơ thể con người”, và cảm thấy mình cao hơn nhiều so với thú vật. Từ một quan điểm thì có thể nói rằng chúng ta có thân người, và đang tu tập giáo lý của Đức Phật, nên tốt hơn nhiều, so với côn trùng. Nhưng từ một quan điểm khác thì có thể nói rằng côn trùng rất ngây thơ và không mưu mô xảo quyệt, trong khi mình thường nói dối và bóp méo bản thân bằng những cách tráo trở, để đạt được mục đích của mình, hay để làm lợi cho bản thân. Từ quan điểm này thì phải nói rằng mình tồi tệ hơn côn trùng nhiều. Cho nên chúng ta cũng phải học hạnh của các loài động vật vì chúng chỉ lo việc của chúng mà không giả vờ bất cứ điều gì. Đây là một phương tiện để tập tính khiêm nhường.

Phương pháp luyện tâm thứ hai chính là đương Đầu Và Ngăn Chận Phiền Não Bằng Pháp Đối Trị Mạnh Mẽ. Được hiểu như là chúng ta phải quán sát tâm mình trong từng giây phút, trong tất cả mọi hành vi,lời nói phát ra và khi niệm tưởng hay phiền não phát sinh trong tâm thức, tạo sự không hài lòng và nguy cơ cho bản thân và chúng sanh thì chúng ta phải thề nguyện đương đầu và ngăn chận chúng bằng pháp đối trị mạnh mẽ. 

 

Nếu chúng ta quán xét tâm vào những lúc mình rất ích kỷ và lo lắng cho bản thân, đến nỗi bỏ mặc người khác, thì ta sẽ thấy phiền não là căn nguyên của hành vi này. Vì chúng khiến cho tâm rất xáo trộn, nên khi vừa nhận ra mình đang bị chúng ảnh hưởng thì phải áp dụng một số pháp đối trị ngay. Cho nên mới có câu "lương tâm cắn rứt".

Phương pháp đối trị chung cho mọi phiền não là thiền quán được hiểu là tánh không nhưng cũng có những pháp đối trị cho những phiền não cụ thể mà những người mới bắt đầu tu tập như chúng ta có thể áp dụng. Vì vậy, khi khởi sinh tâm tham ái thì quán về sự xấu xí của đối tượng; tâm sân thì quán về lòng từ; đối với si mê thì quán lý duyên khởi; đối với nhiều tư tưởng phiền não thì thiền về hơi thở và khí--đó là ngồi yên và hít thở nhẹ để tạo lại sự bình yên trong tâm.

Chỉ vì thấy mọi thứ rất hấp dẫn, nên mình mới sinh tâm quyến luyến. Việc cố gắng xem chúng không hấp dẫn, hay xấu xí, sẽ giảm đi tâm tham ái. Ví dụ như ta có thể sinh tâm luyến ái với cơ thể của người khác, thấy hình dáng của người đó rất hấp dẫn. Khi bắt đầu phân tích tâm luyến ái này thì ta sẽ thấy chỉ vì mình nhìn vào lớp da của họ. Tuy nhiên, bản chất của cơ thể này có vẻ đẹp đẽ còn có cả thịt, máu, xương, da, và những chất dơ v.v..., tạo ra nó.

Bây giờ, hãy phân tích da người: ví dụ như da của mình. Nếu một mảnh da của mình tróc ra, và mình để nó trên kệ tủ trong vài ngày, thì nó sẽ bốc mùi hôi nhìn rất là ghê. Đây là bản chất của da. Tất cả các bộ phận của cơ thể đều giống như vậy. Không có vẻ đẹp trong một miếng thịt người. Khi nhìn thấy máu thì thậm chí mình có thể sợ hãi và không quyến luyến gì với nó. Ngay cả một khuôn mặt đẹp mà khi bị trầy trụa thì không còn gì là đẹp nữa. Trên thực tế thì sự xấu xí là bản chất của cơ thể. 

Thế thì đó là cách để phân tích điều gì mà mình cảm thấy quyến, hay yêu thương – khi sử dụng chữ này theo nghĩa tiêu cực của dục vọng và tham ái. Hãy nghĩ nhiều hơn về mặt xấu xí của đối tượng; hãy phân tích bản chất của người đó hay món đồ này từ quan điểm ấy. Ngay cả khi điều này không hoàn toàn khống chế tâm tham ái của mình, thì ít nhất, nó sẽ giảm đi một chút tâm tham. 

Một người có lòng từ bi thì không phân biệt đối xử với người khác dựa trên ngoại hình hay quan hệ. Điều quan trọng là nhận ra rằng mọi chúng sanh đều muốn sống hạnh phúc và tránh khổ đau, và đều có quyền được như vậy. Từ đó, tôi sẽ có lòng thương xót và giúp đỡ họ. Đây là cách để tôi có một tâm từ bi thanh khiết. Khi tôi nhìn nhận người khác như vậy, tôi sẽ không bị ảnh hưởng bởi những thay đổi trong cách nhìn của mình về họ. Dù họ có tốt hay xấu, đẹp hay xấu, tôi vẫn coi họ là một chúng sanh giống như tôi. Vì vậy, lòng từ bi của tôi sẽ không bị dao động.

Để nuôi dưỡng tâm từ bi và giảm bớt tâm tham ái, chúng ta nên thực hành hai phương pháp trên mỗi ngày. Giống như chúng ta cần tập thể dục để duy trì sức khỏe, chúng ta cũng cần luyện tập giáo pháp của đạo Phật để hiểu sâu sắc hơn. Chỉ có như vậy, chúng ta mới có thể sống an lạc và hòa thuận với mọi người.