Hạnh Kham Nhẫn

Chúng ta, với tư cách là những người bình thường, thường mang trong mình nhiều căn bệnh khác nhau. Chỉ khi nào nhận thức được rằng mình đang mắc bệnh, chúng ta mới có thể tìm đến thầy thuốc để chữa trị. Tùy theo loại bệnh, chúng ta sẽ bắt đầu áp dụng các liệu pháp khác nhau. Tuy nhiên, nếu chúng ta không biết mình mắc bệnh gì, làm sao có thể tìm được đúng loại thuốc để chữa trị?

Điều này cũng tương tự như con đường tu học của mỗi Phật tử. Khi ta không nhận thức được nhu cầu tu học của bản thân, chúng ta khó có thể chấp nhận những lời giảng dạy. Trong đời sống, luôn có hai loại người: người tốt và người xấu. Người xấu là người không nhận ra được tam nghiệp (thân, khẩu, ý) của mình, nên họ không chấp nhận những giải pháp mà người khác đề nghị để giúp họ tự chữa trị và giải quyết các vấn đề của bản thân. Đức Phật dạy rằng những người ác khó chấp nhận lời giáo hóa, bởi vì họ giống như những bệnh nhân không nhận thức được mình đang bệnh. Ngược lại, người tốt, trong quá trình hoàn thiện bản thân, đầu tiên là họ nhận ra những vấn đề của mình.

Trong Kinh Pháp Cú, có câu: "Người ngu mà biết mình ngu thì nhờ vậy mà có được trí tuệ. Còn người ngu mà tưởng mình trí thì đó mới thật là kẻ ngu." Câu kệ này có thể hiểu theo một hướng khác: người bệnh mà biết mình bệnh thì có khả năng chữa khỏi bệnh. Còn người bệnh mà cứ tưởng mình khỏe thì không cách nào khỏi bệnh được. Khi ta nhận ra các vấn đề của bản thân, ta mới có thể chấp nhận những giải pháp mà người khác đề nghị. Nhưng nếu ta có vấn đề với thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp, mà không nhận ra thì khó lòng chấp nhận những giải pháp từ người khác.

Câu kệ này, giống như nhiều câu kệ khác trong kinh điển, có thể nhìn qua thấy rất bình thường, ai cũng hiểu được. Nhưng nếu suy ngẫm sâu hơn, chúng ta sẽ nhận ra ý nghĩa sâu sắc hơn của Đức Thế Tôn. Câu kệ không chỉ áp dụng cho đời tu mà còn có giá trị trong cuộc sống thường nhật. Nó không chỉ dành cho người xuất gia mà còn có hiệu quả đối với cư sĩ tại gia.

Chúng ta đi chùa có thể chỉ để cầu phúc, tích lũy công đức cho bản thân. Nhưng có khi một bài pháp, một câu nói của chư tăng lại khiến ta cảm thấy sốc, từ đó không muốn đi chùa hay nghe pháp nữa. Đây là một thiệt thòi lớn, nhất là đối với những Phật tử có lòng tự ái cao, cái tôi lớn. Khi những lời giảng chạm đến lòng tự ái và bản ngã, họ tránh đi nghe pháp hoặc tìm đến một chương trình giảng khác. Đây chính là trường hợp người bệnh không nhận ra mình đang bệnh.

Có một điều mà ít người để ý là khi được khen ngợi, ta thường không có khả năng kham nhẫn.

Chữ "kham nhẫn" thường bị nhiều Phật tử hiểu một cách hẹp hòi, chỉ đơn giản là chịu đựng trước những thử thách cay đắng, nghiệt ngã của cuộc đời, trước những tấn công vào bản ngã của mình. Tuy nhiên, trong kinh điển, "kham nhẫn" có nghĩa rộng hơn nhiều. Nó là sự chịu đựng, sự tăng cường bản năng trước mọi áp lực của phiền não.

Có một sự trùng hợp thú vị về ngữ âm giúp ta dễ nhớ. Trong chữ Hán có chữ "Kham" (堪) và chữ "Cam" (甘) có nghĩa là cam chịu, chịu đựng. Trong tiếng Pali, chữ "khamati" cũng có nghĩa là chịu đựng, kham nhẫn.

Chịu đựng hay dằn lòng trước cám dỗ là kham nhẫn. Chịu đựng trước thử thách nghiệt ngã cũng là kham nhẫn.

Khi được người khác khen mà ta không tự chủ, để lòng mình chìm đắm vào đó, quen với những lời khen ngọt ngào, thì khi bị chê trách, ta sẽ khó chịu nổi. Người lớn, trước những điều ngọt ngào của cuộc đời, nếu có khả năng tự chủ, sẽ có sức mạnh tâm lý để chịu đựng khi gặp phải khó khăn, đắng cay. Đây là một kinh nghiệm tu chứng rất quan trọng.

Những gì Đức Phật dạy, nếu chúng ta chưa có thời gian hay cơ hội tu học, thì khó mà hiểu hết được tôn ý của Ngài. Tất cả lời dạy của Đức Phật đều có ý nghĩa sâu sắc. Chánh niệm tỉnh giác trước mọi hoàn cảnh, dù ngọt ngào hay cay đắng, như Ngài đã dạy trong kinh Tứ Niệm Xứ, có giá trị tuyệt đối. Khi ta có sự bình tĩnh trước vị ngọt, ta cũng sẽ có sự bình tĩnh trước vị đắng. Khi được khen, ta chịu được thì khi bị chê, ta cũng chịu được. Và khi bị nhắc nhở, dạy dỗ bằng cách nghiêm khắc, ta cũng có thể chịu đựng được. Đó là dấu hiệu của sự trưởng thành tâm lý, khả năng chịu đựng trước những sóng gió của cuộc đời. Những cơn bão tố trong cuộc sống luôn bắt đầu từ những cơn gió nhẹ.

Thiên Lan sưu tầm 

Bài viết này sau khi nghe sư Toại Khanh thuyết giảng. Bạn có thể vào các trang youtube hay trang web Toạikhanh.com để đọc thêm. Tùy theo cơ duyên của mỗi chúng ta sẽ hiểu hạnh kham nhẫn như thể nào và thực hành theo.