Bát Quan Trai giới là một phương pháp tu hành trong Phật giáo, thường được áp dụng bởi người cư sĩ tại gia. Bát quan trai giới xuất phát từ chữ “uposatha” âm là Bồ-tát, tức là ngày đọc tụng giới bổn tỳ-khưu nửa tháng một lần. Đây cũng là ngày mà Phật tử thọ trì tám giới.
Theo nghĩa thông thường, bát quan trai là tám cửa thanh tịnh hoặc tám cửa đưa đến thanh tịnh. “Bát” là tám, “Quan” là cửa, và cửa này ngăn chặn 8 điều tội lỗi.
“Trai” nghĩa là sau khi đã qua giờ ngọ (12 giờ trưa), không được ăn nữa.
Bát Quan Trai giới giúp người tu hành giữ gìn cho thân tâm được thanh tịnh trong 24 giờ bằng cách ngăn chặn 8 điều tội lỗi sau đây:
1.Không sát sinh.
2.Không trộm cướp.
3.Không dâm dục.
4.Không nói dối.
5.Không uống rượu.
6.Không trang điểm, dầu thơm, múa hát và xem múa hát.
7.Không nằm ngồi giường cao rộng đẹp.
8.Không ăn quá giờ ngọ.
Người cư sĩ thường giữ tám giới gọi là Bát Quan Trai Giới (Uposatha) trong tám ngày Bát Quan Trai là mùng 5, mùng 8, 14, 15, 20, 22, 29 và 30 âm lịch hằng tháng. Trong truyền thuyết tín ngưỡng cổ xưa ở Ấn độ, người đời tin rằng vào các ngày đó ma quỷ thường quấy nhiễu loài người, và cũng là những ngày mà Thiên đế và bốn vị Hộ thế Thiên vương đi tuần hành nhân gian để giúp đỡ những ai làm điều thiện. Vì thế người đời bấy giờ mới bày ra chuyện dâng cúng phẩm vật, cầu khẩn thần linh phò hộ, trừ ma quỷ, ban cho nhiều điều phước, nhiều tài lộc, may mắn. Người tin Phật không tin vào những chuyện hối lộ Thần thánh kiểu đó; chỉ tin vào những nghiệp thiện ác do chính mình làm, và những hậu quả lành dữ của nó. Cho nên, thay vì cúng bái, cầu khẩn, chúng ta tu tập bát quan trai giới.
Hành giả nào thọ trì Bát Giới Uposathasīla được trong sạch và trọn vẹn thì tạo được phước báu đặc biệt, hưởng được an lạc đặc biệt trong kiếp này và vô số kiếp sau. Ngoài ra, Bát Quan Trai giới còn có nghĩa là sống gần với đời sống xuất gia, gần chùa chiền, gần nơi thanh tịnh. Điều này giúp tập quen với đời sống thanh tịnh và phát triển đức tính tốt trong mình.
Ngoài ra ý nghĩa của thọ bát quan trai là giúp cư sĩ hiểu biết sâu sắc về chữ "Niệm ". Niệm là nhớ, suy nghĩ, từ suy nghĩ cho đến chánh niệm. Trong tu bát quan trai giới, người Phật tử thọ giới được khuyên dạy là nên tu tập pháp môn lục niệm tức đối tượng để chiêm nghiệm và suy niệm. Đó là : niệm Phật, niệm Pháp, niệm Tăng, niệm Thí, niệm Giới, niệm Thiên. Đây cũng là một phần của việc tu định.
Niệm Phật, là niệm những phẩm tính của Phật. Phật là đáng Đại giác, đã diệt trừ phiền não, đạo đức toàn vẹn, không còn tham sân si; Phật là đấng Ứng cúng, Chánh biến tri, là đấng Giác ngộ hoàn toàn… Niệm Phật là nghĩ đến những đức đại từ, đại bi, đại trí, đại tuệ chứ không phải chỉ niệm mà không biết gì.
Niệm Pháp là niệm những lời dạy của đức Phật. Pháp của đức Thế Tôn vốn thanh tịnh, ly dục, nếu bạn thực hành thì có hiệu quả ngay, đem an lạc ngay trong hiện tại; pháp mà Phật giảng dạy là đến để mà thấy, để chứng nghiệm, chứ không phải đứng xa xa mà nghe. Nếu không đến, không thực hành, không chứng nghiệm thì không thể hiểu được. Đó là tính chất Pháp.
Niệm Tăng. Tăng là chúng đệ tử của Phật, những vị đang đi trên con đường thánh đạo, đang thực tập, là phàm Tăng hoặc là thánh Tăng đang hướng đến Niết bàn hay chứng đạo quả Niết bàn, đều có thật những vị Tăng trong thế gian. Niệm Phật, Pháp, Tăng để có chánh tín rằng có Phật ngay trong cõi đời này.
Niệm Thí là suy niệm về sự thực hành bố thí có hiệu quả. Ở thế gian thực tập hạnh thí xả; xả bỏ tiền tài, danh vọng, không tham lam chấp trước tài sản.
Niệm Giới là suy niệm làm thế nào giới không bị khuyết, không bị vỡ, không bị sứt mẻ, không bị hoen ố, không bị tì vết như viên ngọc, phẩm chất trong sáng.
Niệm Thiên là suy niệm rằng ngoài cõi người này còn có cõi trời, thế giới của thiên thần, xa hơn nữa có thế giới của Bồ Tát, của Phật, ít nhất là trên cõi người còn có những thế giới cao hơn con người.
Nếu vun trồng được thiện căn, cơ bản là thành tựu được bát quan trai giới, nó sẽ phát sinh ra hiệu quả bạn sẽ thấy, cảm nhận được Phật Pháp vi diệu, đưa bạn lên đời sống cao hơn, càng thấy phẩm giá càng lúc càng lên cao.
Với người xuất gia, giới luật là khuôn mẫu đạo đức, noi gương đời sống của một vị A La Hán. Đối với người tại gia, việc tập gần, tập làm quen với đời sống thanh tịnh sẽ giúp bạn tìm thấy ý nghĩa và hướng đi cho cuộc sống của mình.Phật pháp không lìa khỏi thế gian. Điều đó có nghĩa Phật pháp chính là sự sống. Hiểu Phật pháp là hiểu lẽ sống của mình. Sống phải biết mục đích sống, tại sao mình sống, tại sao mình chết. Sống cả cuộc đời, làm ăn vất vả lam lũ, may mắn thì làm vua làm chúa, cuối cùng chả biết đi về đâu; thế thì uổng phí cả cuộc đời rồi.
Thiên Lan sưu tầm