Nghệ thuật sống an lạc

Chúng ta đều muốn sống vui vẻ, nhưng đôi khi cuộc sống lại đem đến những thử thách và khó khăn. Khi đó, chúng ta có thể cảm thấy lo lắng, tức giận hoặc buồn bã. Những cảm xúc này làm mất đi sự an bình và hạnh phúc trong tâm hồn. Nếu chúng ta để cho những cảm xúc này chi phối, chúng ta sẽ làm tổn thương bản thân và người khác. Đó không phải là cách sống mà chúng ta mong muốn.

Chúng ta nên học cách sống an lạc với bản thân và với mọi người. Cuối cùng, con người là những sinh vật xã hội, cần có sự liên kết và giao lưu với nhau. Nhưng làm sao để chúng ta có thể sống an lạc được? Làm sao để chúng ta giữ được sự bình an trong tâm, giữ được sự an lạc và hòa thuận xung quanh chúng ta để mang lại niềm vui cho bản thân và người khác?

Để thoát khỏi những nỗi đau khổ, chúng ta phải hiểu rõ nguồn gốc của chúng. Nếu chúng ta nghiên cứu vấn đề này, chúng ta sẽ nhận ra rằng, mỗi khi tâm trí bị phiền muộn, bất ổn, chúng ta sẽ không còn vui vẻ. Phiền muộn trong tâm trí là một loại ô nhiễm tinh thần, một loại bất ổn, không thể tồn tại song song với sự an lạc và hòa thuận được.

Chúng ta bắt đầu tạo ra phiền muộn bằng cách nào? Một lần nữa, nếu nghiên cứu chúng ta sẽ thấy rõ. Chúng ta sẽ không còn vui vẻ khi ai đó làm những điều chúng ta không thích, khi những điều xảy ra không như mong muốn. Mỗi khi những điều không mong muốn xảy ra chúng ta tạo ra sự căng thẳng trong tâm trí. Khi những điều chúng ta mong muốn mà không đạt được do có những trở ngại nào đó chúng ta sẽ cảm thấy căng thẳng và tạo ra những ràng buộc trong lòng. Và trong suốt cuộc đời, những điều không mong muốn liên tục diễn ra, những điều chúng ta mong muốn có thể hoặc không thể đạt được, những phản ứng bằng cách tạo ra những ràng buộc – loại ràng buộc hầu như không thể gỡ bỏ được – làm cho toàn bộ tinh thần và thể xác căng thẳng, đầy phiền muộn khiến cho cuộc sống trở nên khổ sở.

Không ai có thể cho chúng ta một quyền năng để những điều không mong muốn không xảy ra và mọi điều chúng ta mong muốn đều đạt được. Nhưng điều này là không thể. Không ai trên đời này có thể làm được điều đó.

Trong giáo lý Đạo Phật cũng như các tôn giáo khác, những thánh nhân trong quá khứ đã nghiên cứu vấn đề này – vấn đề đau khổ của con người – và tìm ra giải pháp như sau: khi có điều trái ý xảy ra và chúng ta phản ứng bằng sự tức giận, bằng sợ hãi, hoặc bằng những bất tịnh khác, thì chúng ta nên lập tức chuyển sự chú tâm vào việc gì khác. Ví dụ như: đứng dậy lấy một ly nước uống, sự tức giận của ta sẽ không gia tăng mà ngược lại sẽ bắt đầu dịu bớt. Hoặc ta bắt đầu đếm một, hai, ba, bốn. Hoặc bắt đầu lặp lại một câu hoặc lời chú hoặc tên của một vị thần linh mà ta tôn sùng, tâm ta sẽ chuyển hướng và ta sẽ dịu bớt được phần nào sự phiền não, sẽ nguôi giận.

Giải pháp này hữu ích, đã có công hiệu; vẫn còn công hiệu. Giải quyết bằng cách này, tâm cảm thấy không còn bất an. Tuy nhiên giải pháp này chỉ công hiệu ở tầng lớp có ý thức. Trên thực tế, những tầng lớp vô ý thức họ sẽ không làm được và vì thế trong đáy lòng vẫn còn một núi lửa đang ngủ yên đầy những bất tịnh bị dồn nén và không sớm thì muộn cũng sẽ bùng nổ dữ dội.

Để có thể giải quyết triệt để vấn đề này, chúng ta phải biết quan sát thực tại đúng như bản chất của nó bằng cách quan sát sự thật nội tâm – đây là tự biết mình một cách trực tiếp và bằng thực nghiệm. Càng luyện tập ta càng thoát khỏi được đau khổ vì những bất tịnh trong tâm. Từ sự thật thô thiển, biểu lộ bề ngoài, ta xuyên thấu tới sự thật tối hậu về thân và tâm. Khi vượt qua được giai đoạn này, ta chứng nghiệm được một sự thật vượt ra ngoài thân và tâm, vượt thời gian và không gian, vượt ra ngoài phạm vi tương đối: chân lý về sự giải thoát hoàn toàn khỏi mọi phiền não, mọi bất tịnh, mọi khổ đau. Bất cứ danh từ nào ta gán cho sự thật tối hậu này đều không thành vấn đề; chứng nghiệm được sự thật này là mục tiêu cuối cùng của mọi người. Chỉ cần chúng ta  chứng nghiệm được sự thật tối hậu này, chúng ta sẽ thoát khỏi khổ đau. Khi chúng ta không còn đau khổ thì mọi người sống chung quanh cũng hưởng được an vui thật sự, hòa hợp thật sự, hạnh phúc thật sự.

Thiên Lan biên soạn

Pháp thoại của Thiền sư Goenka