Ai cũng mang chứng bệnh “ung thư”

Con người, tự bản chất, đều đang mang trong mình một chứng bệnh nan y: đó là cái chết. Sự sống gắn liền với sự tàn hoại. Thân xác này từ khi sinh ra đã mang sẵn mầm mống của bệnh tật và sự suy thoái, không có phương thuốc nào có thể ngăn chặn. Đây chính là “căn bệnh ung thư” mà ai trong chúng ta cũng có.

Nhận thức được sự thật này, chúng ta không nên nuôi ảo tưởng rằng mọi thứ bệnh tật đều có thể chữa lành, hay thân xác có thể giữ mãi sự khỏe mạnh. Thân thể vốn là nơi hội tụ của bệnh hoạn; bản chất của nó là già, bệnh và chết. Điều cần thiết không phải là lo âu quá mức, mà là biết sử dụng sự sống hiện tại một cách hữu ích. Lo lắng và sợ hãi chỉ làm tâm thêm bất an, khiến thân tâm nặng nề, và che mờ trí tuệ.

Ngay chính tôi cũng đang mang bệnh. Khi bác sĩ nói rằng nhịp tim không bình thường, tôi chỉ mỉm cười. Trái tim này đã đập suốt mấy chục năm, nay nó mệt mỏi, đó là điều tự nhiên. Cái chết, suy cho cùng, chỉ là một giai đoạn trong tiến trình sinh–diệt của vạn pháp. Khi hiểu như vậy, chúng ta sẽ không còn thấy nặng nề, mà vẫn có thể sống an ổn, thậm chí hạnh phúc, ngay cả khi thân đang suy yếu.

Thái độ buông xả trước bệnh và cái chết

Đức Phật dạy hãy tiếp nhận cuộc sống với thái độ “ai mà biết được”. Câu này không phải là sự buông xuôi, mà là thái độ buông xả, không bám víu, thấy sự vật đúng như nó đang là. Khi không chấp thủ, ta trở nên nhẹ nhõm. Trái lại, khi ôm giữ mọi thứ và xem đó là “của tôi”, ta tự tạo thêm gánh nặng, tự trói buộc mình.

Cần phân biệt hai thế giới: thế giới bên ngoài – gồm mọi sự vật trên hành tinh, và thế giới bên trong – tức thân thể và tâm niệm mà ta quen gọi là “chính mình”. Nhưng thân thể này, xét đến cùng, cũng không phải là “ta”. Nó chỉ là hợp thể của đất, nước, lửa, gió, rồi sẽ tan rã. Sự thật này giúp ta bớt đi chấp ngã và sợ hãi.

Bệnh tật như một pháp môn quán chiếu

Bệnh tật không chỉ là gánh nặng, mà còn có thể trở thành đối tượng quán chiếu. Nhờ bệnh, ta thấy rõ vô thường, khổ và vô ngã. Nếu nhìn sâu, ngay trong bệnh tật vẫn có thể xuất hiện an lạc và sự an trú. Nhưng nếu bám víu vào thân, vào ý muốn giữ mãi sức khỏe, thì phiền não như giận dữ, tham muốn, vô minh sẽ bủa vây. Chính tham ái và chấp ngã mới là nguồn gốc của đau khổ.

Đức Phật chỉ rõ: muốn chấm dứt khổ đau, phải buông xả. Cốt lõi của sự tu tập là làm giảm dần sự bám chấp vào “cái tôi”. Điều này có thể thực hiện bằng cách phát huy chánh niệm, an trú trong hiện tại, tỉnh thức trong từng khoảnh khắc. Khi tâm trụ vững nơi hiện tại, không chạy theo lo lắng hay hoang mang, ta sẽ có nền tảng an ổn và thấu hiểu chính mình.

Quán chiếu thân thể

Đức Phật khuyên hãy quán sát thân: tóc, răng, da, móng, xương… tất cả chỉ là những hợp thể, không có gì thật sự là “ta” hay “của ta”. Chúng vô thường, tạm bợ, và cuối cùng sẽ trở về với đất, nước, lửa, gió. Sự liên hệ giữa “ta” và thân xác chỉ là tạm thời, giống như việc ở trọ trong một căn nhà thuê – đến lúc phải rời đi thì không thể níu giữ.

Khi hiểu rõ bản chất này, ta sẽ bớt chấp ngã, bớt lo sợ bệnh tật hay cái chết. Mọi hiện tượng đều sinh và diệt theo quy luật tự nhiên. Thấy rõ điều ấy, tâm sẽ lắng dịu, bớt tham luyến, và ta có thể sống an nhiên.

Bản chất ba đặc tính của hiện hữu

Đức Phật dạy chúng ta nhận ra ba đặc tính của hiện hữu: vô thường (anicca), khổ (dukkha) và vô ngã (anatta). Khi thấy rõ ba đặc tính này, tâm thức lắng xuống, không còn chấp thủ. Hiểu rằng mọi sự đều biến đổi, không gì trường tồn, ta sẽ biết sống thuận theo thực tại, thay vì đấu tranh với nó.

Ngay cả trong bệnh tật, nếu biết quán chiếu, ta có thể tìm thấy an lạc. Bệnh trở thành một bài học, giúp ta quán sâu hơn về sự thật của đời sống. Điều quan trọng không phải là loại bỏ bệnh, mà là học cách sống với nó bằng tâm buông xả, an trú, và tỉnh thức.

Kết luận

Ai trong chúng ta cũng mang sẵn “căn bệnh ung thư” của cái chết. Nhưng thay vì hoang mang, ta có thể biến sự thật ấy thành cơ hội tu tập. Nhờ chánh niệm và trí tuệ, bệnh tật trở thành một pháp môn, giúp ta thấu hiểu vô thường, khổ, vô ngã, và từ đó đạt đến sự tự do nội tâm.  Đó là con đường Đức Phật đã chỉ dạy – một con đường đơn giản, nhưng thâm sâu, dẫn đến sự an ổn ngay trong từng giây phút của đời sống hữu hạn này.

(Viết lại từ pháp thoại của Thiền sư Ajahn Liem Thitadhammo)

Bạn có thể đến trang nhà Quảng Đức hay các trang mạng trao truyền giáo lý Đạo Phật để tham khảo thêm theo sự hiểu biết của bạn