Ai thấy pháp là người ấy thấy Phật

Trong kinh A hàm hay kinh Nikaya " Ai thấy pháp là người ấy thấy Phật" vốn là lời phật dạy cho một vị tôn giả tên Vakkali. Vị tôn giả này đang ốm nặng và đang ở nhà một người thợ gốm. Vakkali biết mình sắp qua đời nên rất mong muốn được diện kiến đức Phật một lần cuối, nhưng vì bệnh nặng không để đến nơi Thế tôn ở được. Khi biết được điều khẩn cầu này đức Phật vì lòng từ mẫn ngài đã thân hành đến thăm Tỷ kheo Vakkali. Sau khi đến đức Thế Tôn hỏi:

 - Này Vakkali, nếu ông không có gì trách mình về giới luật, vậy có gì phân vân hay hối hận không ?

 - Đã từ lâu, bạch Thế Tôn, con muốn đến để được thấy Thế Tôn, nhưng thân con không đủ sức mạnh để được đến thấy Thế Tôn.

 - Thôi được rồi, này Vakkali, có gì đáng thấy đối với cái thân hôi hám này. Này Vakkali. Ai thấy pháp, người ấy thấy Ta, Ai thấy Ta, người ấy thấy pháp.

 Trên đây là đoạn đối thoại giữa Thế Tôn và Vakkali. Qua mẫu đối thoại này, nó gợi ý cho chúng ta hiểu rõ một vài vấn đề căn bản trong Phật pháp. Vấn đề trước tiên mà chúng ta cần xác định nơi đây là. Đức Phật và Tỷ kheo Vakkali đứng hai vị trí khác nhau. Tỷ kheo Vakkali đứng từ góc độ tình cảm, có lòng kính ngưỡng, muốn đảnh lễ và tận mắt nhìn dung nhan đức Phật lần cuối trước khi nhắm mắt lìa trần. Thế nhưng, đức Thế Tôn không đứng từ góc độ tình cảm này an ủi Vakkali.

 Ngược lại Ngài đã đứng từ góc độ một vị Đạo sư đến thăm Vakkali lần cuối và giáo dục Vakkali nhận chân được chân lý để được giác ngộ và giải thoát, cho nên Ngài đã nói câu: ‘có gì đáng thấy đối với cái thân hôi hám này’.

 Dựa theo câu chuyện trên chúng ta cũng có thể hiểu ý nghĩa mà đức Phật đã trao truyền đó là ngài cũng chỉ là một con người bình thường như bao nhiêu người khác và thân thể của ngài cũng như bao nhiêu người khác sẽ bị hủy diệt theo thời giạ, cũng cần có sự ăn uống ngủ nghỉ, cũng có trạng thái bịnh hoạn ốm đau và bài tiết. Những chất được bài tiết ra mùi tanh hôi cũng giống như mọi người khác. Không nên có suy nghĩ ngây thơ cho rằng, đức Phật không có những hiện tượng này.

 Sự nhận thức đúng đắn của chúng ta thì  Phật và chúng sanh không khác nhau, sự khác nhau đó cũng chỉ là sự khác biệt giữa nhận thức, tức là sự khác biệt giữa người đã giác ngộ (Buddha) và chưa giác ngộ. Người đã giác ngộ không còn những loại khổ về mặt tâm lý, nhưng những loại khổ về mặt tự nhiên vẫn còn, như nóng lạnh, bịnh hoạn.v.v...

 Khi đối thoại với Vakkali , đức Phật chỉ muốn nói rằng con người đừng quá chú trọng về hình thức bên ngoài của ngài mà không thấy được  cái giá trị đích thực từ bên trong mà Ngài đã chứng được dưới cội cây Bồ đề. Cái giá trị của đức Thế Tôn là chân lý không phải là 32 tướng tốt hay 80 vẻ đẹp. Thế thì Vakkali muốn diện kiến cái thân tướng của Thế Tôn để làm gì? Có ích gì cho sự thuyên giảm cơn bịnh trầm trọng mà ông ta đang gánh chịu? Có giúp gì cho cái chết sắp cận kề mà Vakkali đang đối mặt ?

 Trước nổi đau khổ này, chỉ có giáo pháp mà Thế Tôn đã chứng mới có thể làm chấm dứt hay tối thiểu cũng làm giảm bớt sự đau khổ của Vakkali, cái pháp đó, chân lý đó Vakkali cần phải diện kiến thấy được trước khi qua đời, nếu không sống đời sống xuất gia vô ích, không có lợi gì cho mình huống gì là làm lợi lạc chúng sinh.

 Thế thì chân lý mà đức Phật đã chứng được dưới cội cây Bồ đề là gì ? Đó là đạo lý duyên khởi, nguyên lý vận hành của con người và vũ trụ, trên thế gian không có một vật, một người nào sinh tồn hay biến mất mà không theo nguyên tắc này. Đây chính là ý nghĩa mà đức Phật trình bày trong “Kinh Tạp A hàm” có thể được hiểu như là "Pháp duyên khởi chẳng phải do ta làm ra, chẳng phải do người khác làm ra. Dù Thế Tôn  có xuất hiện hay không xuất hiện ở thế gian, pháp này vẫn tồn tại. Ngài đã tự giác ngộ pháp này để trở thành đẳng chánh giác."

Giáo lý mà đức Phật giác ngộ dưới cội cây Bồ đề là duyên khởi mà duyên khởi là nguyên tắc vận hành của cuộc đời, không phải do đức Phật tự mình sáng tạo ra mà nó là nguyên tắc vận hành của con người và vũ trụ, không có một cái gì một người nào lại vận hành ngoài qui luật này, cho nên giáo lý duyên khởi được gọi là chân lý. Từ chân lý trong nhà Phật được mang ý nghĩa như vậy cho nên "Ai thấy pháp là thấy Phật" là như vậy đó

Phật tử chúng ta ngày nay hảy chuyên tâm học giáo lý đạo Phật để hiểu rốt ráo của sự tự sinh tự diệt của vũ trụ mà theo đó thực hành. Căn cứ từ giáo lý duyên khởi này, đức Phật chỉ ra bản chất con người không có cái gì gọi là ngã (atmam) hay linh hồn trường cửu, các sự vật luôn luôn ở trong trạng thái thay đổi chuyển dịch, sự chuyển dịch đó đức Phật gọi là vô thường (anitya), không có một pháp nào đứng yên cố định. Sắc đẹp, sự giàu sang, địa vị.... dù chúng ta có cố giữ đến đâu, rồi cũng phải chịu đổi thay ở một lúc nào đó. Sự khác biệt giữa người trí và kẻ ngu chính là sự nhận thức đúng hay sai, có nghĩa là thái độ của chúng ta như thế nào về thực trạng này.

Chúng ta không nên tôn thờ hay thần thánh hóa bất cứ một vị minh sư nào mà trong lòng chỉ nên trì tụng giáo lý của đức Phật và chỉ có ngài là đấng toàn năng cho chúng ta noi theo vì ngài đã giác ngộ.