Chánh niệm trong Phật giáo

Đa số chúng ta những người thuộc giai cấp thượng lưu đang sinh sống ở  Mỹ, có đầy đủ tiện nghi vật chất nhưng vẫn cảm thấy đau khổ, bất mãn, bởi vì chúng ta làm việc quá mức và thường sống với quá khứ hoặc tương lai mà quên đi hiện tại. Khi có dịp đến với đạo Phật, nhất là pháp môn thiền quán, tu tập chánh niệm một thời gian thì ta cảm thấy yêu đời, biết thưởng thức những niềm vui giản dị và tìm lại được hạnh phúc trong đời thường. Rồi từ đó ta cho rằng tu thiền "Chánh niệm" thì giây phút hiện tại sẽ trở nên đẹp tuyệt vời.

Tuy nhiên tất cả pháp thiền của Phật giáo, dù Nam tông hay Bắc tông cũng đều dạy "Chánh niệm". Nhưng nếu thực hành "Chánh niệm" theo truyền thống Thiền Minh sát hay Tứ niệm xứ thì hành giả sẽ nhận ra rằng giây phút hiện tại không có gì gọi là đẹp. Càng chánh niệm theo dõi hơi thở, sự phồng xẹp của bụng, sự sinh diệt của cảm thọ thì sẽ thấy rõ ba đặc tướng của sự vật là vô thường, khổ, vô ngã. Sự vật xảy ra và biến mất quá nhanh, chúng ta không kịp thì giờ để định danh nó là đẹp hay xấu, sướng hay khổ. Hơn nữa sướng hay khổ chỉ là những khái niệm tương đối của thế gian, của tâm thức nhị biên, luôn thấy sự vật theo hai chiều, phải trái, đẹp xấu, ưa ghét, vui buồn ... Cảm nhận về sự vật chỉ là những phóng chiếu của tâm thức, và khi tâm an trú trong hiện tại một cách khách quan, không dán nhãn, thì sự đau khổ tự nhiên giảm bớt.

Thực hành chánh niệm không phải để tạo ra một hiện tại lý tưởng, mà là để chấp nhận và hiểu rõ thực tại như nó vốn là. Khi buông bỏ những gánh nặng của cuộc sống và sống trong hiện tại, ta sẽ tìm thấy sự giải thoát và an lạc.

Khi hiểu một góc nhìn sâu sắc về chánh niệm trong Phật giáo, nhấn mạnh rằng việc thực hành chánh niệm không chỉ là để cảm nhận giây phút hiện tại như một điều "tuyệt vời" mà là để thấy rõ thực tại đúng như nó vốn là, với tất cả những khía cạnh vô thường, khổ, và vô ngã.. Những người thực hành sẽ dần nhận ra rằng mọi sự vật, hiện tượng đều mang bản chất vô thường, không có gì thực sự "đẹp" hay "xấu", mà tất cả chỉ là sự tự nhiên của thực tại.

Tuy nhiên, dù thực tại có thể không mang ý nghĩa tuyệt đối về đẹp hay xấu, việc nhận thức và chấp nhận nó một cách đúng đắn sẽ mang lại sự giải thoát khỏi khổ đau và đạt đến an lạc. Sự buông xả và không dính mắc vào những gánh nặng của đời sống, giống như việc một thí dụ trong thiền đó là hành giả  buông ly nước xuống sau khi cầm quá lâu, cũng là một phần quan trọng trong việc thực hành chánh niệm.

Tôi mong rằng qua bài viết này nhấn mạnh giá trị của việc sống trong hiện tại, buông bỏ những vọng tưởng và căng thẳng của quá khứ và tương lai, để có thể sống một cách an lạc và sáng suốt hơn trong cuộc sống hàng ngày đã được cô đọng để tập trung vào các ý chính về việc thực hành chánh niệm trong Phật giáo và những lợi ích mà nó mang lại.. Đây là một hành trình cá nhân đầy ý nghĩa, mở ra không gian cho sự thấu hiểu sâu sắc và yêu thương chân chính.