HẠNH PHÚC DO LÒNG TỪ BI

Bụt là nơi nương tựa đáng tin cậy vì ngài đã phát triển trọn vẹn lòng từ bi và dành cả cuộc đời để nuôi dưỡng tâm từ. Trong đời sống hằng ngày, một người đáng tin cậy không chỉ dựa vào kiến thức hay sự thông minh, mà quan trọng hơn là lòng từ bi. Một người có lòng từ bi sẽ luôn hướng đến điều tốt đẹp cho người khác, và đó chính là nền tảng để ta có thể tin tưởng và nương tựa. Bụt là hiện thân của lòng từ, luôn mong muốn mang lại lợi lạc cho muôn loài. Vì ngài đã thực chứng những phẩm hạnh cao quý, nên những lời dạy của ngài về từ bi và trí tuệ có giá trị sâu sắc. Nhờ vào những phẩm hạnh đó, ta có thể nương tựa vào ngài một cách an toàn.

Tuy nhiên, không chỉ dừng lại ở việc tôn kính và nương tựa vào Bụt, ta cần thực hành theo con đường của ngài. Điều này có nghĩa là ta phải biết từ bỏ những hành động bất thiện để hướng đến con đường thiện lành. Dù không trực tiếp học hỏi từ ngài, nhưng nếu ta hiểu và áp dụng giáo pháp, ta có thể đối diện với khó khăn và khổ đau một cách bình an hơn.

Hãy tưởng tượng hai người cùng gặp một vấn đề. Tùy vào mức độ hiểu biết về giáo pháp, họ sẽ có những cách ứng xử khác nhau. Một người thiếu hiểu biết có thể phản ứng bằng giận dữ, ganh ghét, làm cho tình huống trở nên tồi tệ hơn. Ngược lại, người có chút tỉnh thức và tu tập sẽ bình tĩnh, thẳng thắn, và cởi mở hơn. Nhờ vào Phật pháp, chúng ta có thể giảm bớt khổ đau và tìm thấy sự an lạc trong đời sống hằng ngày.

SỰ VÔ THƯỜNG CỦA CUỘC ĐỜI

Cuộc đời vốn vô thường như mây mùa thu, và sinh tử của con người chẳng khác nào những màn kịch trên sân khấu. Vì vô thường, nên không có gì là an toàn tuyệt đối. Hôm nay ta may mắn được làm người, so với súc vật hay quỷ đói, đó là một điều đáng trân trọng. Nhưng dù đáng quý đến đâu, con người rồi cũng sẽ phải đối mặt với cái chết. Cuộc đời không mang lại hạnh phúc trường cửu, vì từ khi sinh ra, con người đã phải đối diện với khổ đau – bệnh tật, già nua, thất vọng khi gặp cảnh trái ý hoặc không đạt được điều mong muốn.

Nhiều nỗi khổ trong cuộc đời như chiến tranh hay bất công đều do con người tạo ra. Nhưng ngay cả khi không có những yếu tố bên ngoài đó, chúng ta vẫn chịu sự chi phối của phiền não – một loại độc dược ngấm sâu vào tâm trí. Khi tâm còn bị tham, sân, si chi phối, ta không thể có được bình an lâu dài. Vì vậy, câu hỏi quan trọng nhất là: Làm sao để chấm dứt khổ đau?

BẢN CHẤT CỦA TÂM

Những cảm xúc tiêu cực không phải là bản chất của tâm. Nếu chúng là bản chất, chúng sẽ hiện diện liên tục mà không hề thay đổi. Nhưng thực tế, con người có lúc giận dữ, có lúc hiền hòa. Ngay cả người nóng tính nhất cũng không phải lúc nào cũng giận dữ. Điều này cho thấy phiền não không phải là bản chất cố hữu của tâm, mà chỉ là những yếu tố tạm thời phát sinh do vô minh.

Vô minh là trạng thái sai lầm của tâm, che lấp sự sáng suốt và gây ra mọi phiền não. Nó chính là nguyên nhân đưa ta vào vòng luân hồi. Dù vô minh có mạnh mẽ đến đâu, nó vẫn chỉ là một trạng thái sai lầm và có thể bị loại bỏ. Tâm ta vốn trong sáng và tỉnh thức, nhưng vì bị vô minh che lấp, ta không nhận ra điều đó. Nếu ta nương tựa vào những phẩm hạnh thiện lành như từ bi và trí tuệ, ta có thể nhổ bật gốc rễ của vô minh.

Một ngày nào đó, khi ta hoàn toàn giác ngộ, tâm ta sẽ trở nên trong sáng và tỉnh thức hoàn toàn. Khi đó, ta sẽ không còn bị phiền não chi phối và đạt đến an lạc chân thật.

Bài giảng thiền sư Thích Nhất Hạnh