Huệ Năng (zh. huìnéng/ hui-neng 慧能, ja. enō) (638-713), hay Lục Tổ Huệ Năng, là một vị Thiền sư vĩ đại trong lịch sử Thiền Tông Trung Hoa. Sư kế tiếp Ngũ Tổ Hoằng Nhẫn, trở thành vị Tổ thứ 6 của Thiền Tông Trung Quốc.
Trước Huệ Năng, Thiền còn mang nặng ảnh hưởng Ấn Độ, nhưng đến đời Sư, Thiền bắt đầu có những đặc điểm riêng của Trung Quốc. Vì vậy mà có người cho rằng sư mới thật sự là người Tổ khai sáng dòng Thiền tại đây. Huệ Năng không chính thức truyền y bát cho ai, nên sau đó không còn ai chính thức là truyền nhân. Tuy nhiên sư có nhiều học trò xuất sắc. Môn đệ chính là Thanh Nguyên Hành Tư và Nam Nhạc Hoài Nhượng là hai vị Thiền sư dẫn đầu hầu như toàn bộ các dòng Thiền về sau( theo Bách khoa toàn thư)
Đã có rất nhiều câu chuyện về Lục Tổ Huệ Năng nhưng ở bài viết ngắn này tối chỉ muốn đưa ra một phong cách tu thiền của ngài để chứng đạo giải thoát ngay cả khi ngài không biết chữ thì kình điển ngài cũng không đọc được. Ngài chỉ chứng ngộ qua chính tâm thức của mình khi nghe kinh cũng như lời giảng của tổ Hoằng Nhẫn.
Lục tổ Huệ Năng sinh tại Tân Châu trong một gia đình nghèo. Sau khi cha mất, ngài phải vào rừng đốn củi để nuôi mẹ. Một ngày, nghe người tụng kinh Kim Cang đến câu "Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm", Huệ Năng chợt tỉnh ngộ và quyết chí tìm thầy học đạo.
Ngài đến chùa Đông Sơn, yết kiến Ngũ Tổ Hoằng Nhẫn. Dù bị giao việc lao động như giã gạo, bửa củi, Huệ Năng vẫn tinh tấn tu tập. Khi Ngũ Tổ muốn chọn người truyền pháp, Thần Tú – cao tăng trong chùa Đông Sơn được kỳ vọng – viết bài kệ ví tâm như gương cần lau chùi. Huệ Năng đối lại bằng bài kệ phủ nhận có gương, ám chỉ bản tâm vốn thanh tịnh, không nhiễm bụi trần. Hai bài kệ như sau :
Thi kệ của ngài Thần tú
Thân thị Bồ-đề thọ
Tâm như minh cảnh đài
Thời thời cần phất thức
Mạc sử nhạ trần ai.
Dịch là:
Thân như cội Bồ-đề
Tâm như đài gương sáng
Luôn luôn phải lau chùi
Chớ cho dính bụi trần.
Lúc đó, Huệ Năng đang giã gạo ở nhà sau thì nghe một vị tăng đọc lại bài kệ nầy. Hỏi ra mới biết tác giả là ngài Thần Tú. Huệ Năng bèn nhờ dẫn đến chỗ viết bài kệ để xem và đồng thời nhờ viết giùm một bài kệ để đối lại vì Huệ Năng không biết chữ.
Thi kệ của ngài Huệ Năng
Bồ-đề bổn vô thọ
Minh cảnh diệt phi đài
Bổn lai vô nhất vật
Hà xứ nhạ trần ai.
Dịch là:
Bồ-đề chẳng phải cây
Chơn tâm chẳng phải đài
Xưa nay không một vật
Chỗ nào dính bụi trần.
Ngũ Tổ Hoằng Nhẫn sau khi đọc qua bài kệ trên thì nhận ra Huệ Năng đã ngộ đạo, Ngũ Tổ bí mật truyền y bát và dặn rời đi ngay để tránh hiềm khích. Cho nên Tổ Hoằng Nhẫn mới trao ấn lại cho Tổ Huệ Năng nhưng vì Huệ Năng lúc đó là người không biết chữ lại chỉ làm những công việc khổ nhọc trong chùa nên Tổ Hoằng Nhẫn vào lúc 3 giờ sáng giúp cho Huệ Năng rời đi.
Sau khi rời chùa, Huệ Năng ẩn cư 16 năm trước khi xuất hiện tại chùa Pháp Tánh, nơi ngài tranh luận về "tâm động" với các tăng sĩ, khiến Pháp sư Ấn Tông nhận ra ngài là truyền nhân chính thống. Từ đó, Huệ Năng hoằng pháp mạnh mẽ, nhấn mạnh con đường "đốn ngộ" – tức giác ngộ ngay lập tức khi thấy bản tâm, không cần tọa thiền hay tu tập dài lâu như phái "tiệm tu" của Thần Tú.
Phật và chúng sinh vốn bình đẳng vì đều có Phật tánh. Phật là người đã giác ngộ, còn chúng sinh vẫn trầm luân vì si mê bản tánh của mình. Khi nhận ra và quay về với bản tâm thanh tịnh, chúng sinh sẽ thành Phật. Như vậy, thánh và phàm thực chất không hai – chỉ khác nhau ở chỗ còn hay hết mê lầm. Khi còn tâm phân biệt, chúng sinh tự trói buộc mình; khi buông bỏ vọng chấp, họ hiển lộ bản tâm, tức là thành Phật.
Lục Tổ Huệ Năng đã đặt nền móng vững chắc cho Thiền tông Trung Hoa, đề cao con đường "đốn ngộ" – trực nhận chân tâm mà không lệ thuộc kinh điển hay hình thức tu tập gò bó. Dù được vua Đường nhiều lần thỉnh mời, ngài vẫn chọn ở ẩn tại Tào Khê, nơi dần trở thành trung tâm Thiền tông. Trước khi viên tịch, ngài dặn đệ tử không truyền y bát nữa để tránh tranh chấp. Sau khi mất, nhục thân ngài được tôn thờ tại chùa Nam Hoa.
Nếu Bồ-Đề Đạt Ma là người đặt nền móng cho Thiền tông, thì Lục Tổ Huệ Năng chính là người phát triển và định hình Thiền đốn ngộ (Nam Tông), chủ trương đạt giác ngộ ngay lập tức, không qua từng bước tu tập tiệm tiến. Ngài cũng để lại "Lục Tổ Đại Sư Pháp Bảo Đàn Kinh", một trong những tác phẩm hiếm hoi được gọi là "Kinh" dù không phải do Phật Thích-ca thuyết giảng. Nhờ tác phẩm này, tư tưởng Thiền của Huệ Năng được lưu truyền rộng rãi, ảnh hưởng sâu sắc đến Thiền tông về sau.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét