Ôm cơn giận vào lòng

Các bạn thân mến, tôi muốn nói với các bạn phương cách tu tập của tôi khi nỗi cơn tức giận.

Trong suốt cuộc chiến tại Việt Nam, có rất nhiều nỗi bất công, hàng ngàn người thiệt mạng trong đó có anh em, bạn bè, và đệ tử của tôi. Tôi rất phẩn nộ. Một thời gian tôi được biết thị xã Bến Tre, một thị xã với 300.000 dân vừa bị ném bom bởi Không Lực Hoa Kỳ, nghe nói vì một số Nghĩa Quân Du Kích đến thành phố tấn công họ. Nhưng việc không thành, toán du kích rút lui, để lại một thành phố hoang tàn, đổ nát. Cùng lúc đó phía Mỹ đưa ra lời tuyên bố rằng, họ phải phá hủy thị xã để cứu lấy nó. Tôi đã rất tức giận. Nhưng vào thời điểm này, tôi là một nhà tu hành, một nhà tu hành thực thụ. tôi đã không nói gì, không làm gì cả, vì tôi biết, nói hay làm việc gì trong lúc tức giận là thiếu khôn ngoan, có thể tạo thêm nhiều sự đổ vở. Nên tôi quay về với Hải Đảo Tự Thân (myself) để nhận diện cơn giận, ôm chầm lấy nó, và nhìn thật sâu vào “cái bản chất của đau khổ trong tôi”.

Theo truyền thống Phật Giáo, chúng tôi có phương pháp tu tập thở chánh niệm (theo dõi hơi thở), đi chánh niệm (theo dõi bước đi) nhằm làm sản sinh năng lượng tĩnh thức. Chính xác mà nói, với năng lượng tĩnh thức ta có thể nhận diện, ôm lấy và chuyển hóa cơn giận của mình. Chánh niệm tĩnh giác là nguồn năng lượng giúp ta nhận diện được những gì đang xảy ra bên trong và xung quanh ta, và bất cứ ai cũng có thể đạt được chánh niệm.

Nếu bạn uống một tàch trà, bạn biết mình đang uống một tách trà, đó là cách uống chánh niệm; khi thở vào biết mình đang thở vào, và tập trung tâm ý vào hơi thở, đó là hơi thở chánh niệm; khi cất bước đi biết rõ mình đang cất bước đi, đó gọi là bước đi chánh niệm.

Pháp tu căn bản trong các trung tâm Thiền Tập. Chính là cách tu làm chế tác năng lượng chánh niệm trong từng phúc giây của đời sống.

Khi bạn giận mà biết mình đang giận vì trong bạn đã hình thành nguồn năng lượng chánh niệm rồi, đó là lý do tại sao bạn có đủ khả năng để nhận diện, ôm lấy, nhìn sâu, và hiểu rõ bản chất của đau khổ trong bạn.

Tôi có thể hiểu rõ nỗi khổ chiến tranh ở Việt Nam. Tôi biết chẳng những người Việt Nam đau khổ, mà người Mỹ cũng chịu khổ như nhau. Thanh niên Mỹ được đưa sang Việt Nam để làm công cụ sát hại và bị sát hại, đã phải kinh qua nhiều sự đau khổ, và điều đó hôm nay lại tiếp tục. Gia đình, quốc gia cũng đau khổ như nhau.

Tôi thấy rõ nguyên nhân đau khổ tại Việt Nam không phải do Lính Mỹ, mà do một loại "chính sách thiếu khôn ngoan", do cái tri giác sai lầm và sợ hãi nằm dưới nền tảng của chính sách.

Nhiều người Việt Nam đã tự thiêu để kêu gọi chấm dứt chiến tranh. Họ không muốn chịu cảnh đau thương chết chóc và muốn bức thông điệp khổ đau nơi tự thân được gởi ra khắp hoàn cầu. Thế nhưng những âm thanh của phi cơ và bom đạn cũng đã qúa lớn rồi.

Tôi biết vẫn còn nhiều người có thể lắng nghe chúng tôi. Vì thế tôi quyết định sang Mỹ kêu gọi Bất bạo động và sống lưu phương từ đó, năm 1966.

Tôi thấy được kẻ thù ta không phải là người, mà chính là sự cuồng tín, kỳ thị, sợ hãi, tham vọng, và bạo động. Tôi không ghét người Mỹ, tôi không ghét nước Mỹ. Tôi đến đây chỉ để đưa ra một cái nhìn toàn triệt mong chính phủ Mỹ xem lại “cái loại chính sách” đó.

Tôi còn nhớ đã từng gặp ngài Bộ Trưởng Quốc Phòng Macnamara, và nói với ông sự thật về đau khổ. Ông giữ tôi lại khá lâu và lắng nghe tôi nói, tôi rất biết ơn tư cách lắng nghe của ông. Ba tháng sau, khi cuộc chiến không ngừng gia tăng, tôi được biết ông đã xin từ chức.

Lòng căm thù và giận dữ không còn hiện hữu trong trái tim tôi. Đó là lý do tại sao tôi biết lắng nghe nỗi thao thức của thanh niên trong đất nước tôi, và ủng hộ họ theo con đường hòa giải, giúp đở nhau xây dựng những tổ chức mới đem lại hòa bình ở Paris.

Tôi mong các bạn ở đây, trong thành phố New York này cũng thực hiện được điều đó. Tôi biết và hiểu rõ những đau khổ và bất công. Tôi cảm giác mình hiểu thông suốt nỗi thống khổ của New york, của nước Mỹ.

Tôi cảm thấy tôi chính thực là người Mỹ, là một người dân của new York.

Bạn có muốn trở lại đó, sự hòa giải và tha thứ, trở lại với chính con người thật của bạn, thì đừng nói gì, đừng làm gì trong khi bạn thiếu tĩnh thức (calm).

Có những cách ta có thể trở lại với hải đảo tự thân và thực tập chánh niệm để tìm lại niềm bình an, sự bình thản, và trí sáng suốt. Có những cách ta thực tập để thấy rõ nguyên nhân thật sự của khổ đau. Và sự quán triệt đó sẽ giúp ta minh định biết nên làm gì và không nên làm gì, những điều mà có thể đem đến nguy hại cho ta và tha nhân.

Chúng ta hãy thực tập chánh niệm trong nữa phút trước khi tiếp tục…

Theo Tâm lý học Phật giáo, nói về tâm dưới hình thức chủng tử (những hạt giống). Chúng ta có sẵn những chủng tử của giận hờn, của tuyệt vọng, của sợ hãi tiềm ẩn trong tâm. nhưng trong ta cũng có những chủng tử của hiểu biết, của tuệ giác (wisdom), của yêu thương và tha thứ.

Nếu biết cách tưới tẩm những chủng tử của tuệ giác và yêu thương, nó sẽ tự bắt rễ và trỗi dậy như thể sức mạnh của một nguồn năng lượng vô song giúp ta chuyển hóa cơn phẩn nộ thành hành động của yêu thương và tha thứ, cũng như mang lại sự khuây khỏa tức thì cho đất nước và toàn thế giới. Đó là điều tôi quyết chắc. Tôi có đức tin mãnh liệt nơi công dân Mỹ, các bạn có nhiều trí tuệ và tình thương trong tự thân mỗi người.

Tôi mong các bạn có thể trở lại với tâm bình thản, với hiện hữu nhiệm mầu khi bắt đầu công việc vì lợi ích cho nước nhà và thế giới.

Với trí sáng suốt, hiểu biết và thương yêu, bạn sẽ đến với những người gây ra mối hiểm họa, khổ đau cho bạn, và đặt ra nhiều vấn đề với họ.

“ Chúng tôi thật không hiểu nỗi thống khổ của bạn, hãy nói cho chúng tôi nghe ! chúng tôi không làm gì nguy hại đến bạn, không cố tâm phá hoại bạn, không để tâm kỳ thị với bạn, nhưng chúng tôi không hiểu lý do tại sao bạn làm điều đó với chúng tôi, chắc hẳn có nhiều nỗi khổ tiềm ẩn trong bạn. Chúng tôi rất muốn được lắng nghe bạn nói, chúng tôi có thể giúp đở bạn, và cùng giúp đở nhau xây dựng lại hòa bình cho thế giới.”

Và nếu bạn có được sự đồng điệu với họ, có được lòng trắc ẩn sâu xa khi thực hiện lời chia sẽ này, quyết chắc họ sẽ nói ra nỗi khổ của họ cho bạn biết.

Chúng ta nói về cách tu tập lắng nghe sâu (deep listening), lắng nghe bằng tình thương trong Đạo Phật, một phương pháp tuyệt diệu để tái tạo sợi dây liên đới, kết nối giữa những người thân yêu, giữa cha với con trai, giữa mẹ với con gái, nối kết mối giao hòa giữa những quốc gia lại với nhau.

Phương pháp thực tập lắng nghe sâu nên luôn được hiện hữu bên các bậc cha mẹ, những người thương yêu, choán chiếm trọn cả tâm hồn để họ có thể hiểu rõ nỗi đau khổ nơi người khác. Người đó có thể là vợ, chồng, con trai, hay con gái.

Ta có thể có đủ khả năng hướng ý muốn tốt đẹp về người khác để lắng nghe, nhưng nhiều người trong số chúng ta đã tự đánh mất khả năng đó vì có qúa nhiều căm thù và bạo động. Số người khác lại không biết cách sử dụng ngôn từ, họ chỉ biết khiển trách và bình phẩm. Và ngôn ngữ được sử dụng thường rất chua cay, loại ngôn ngữ đó sẽ luôn tiếp xúc để tạo thêm phẩn nộ và căm hờn, ngăn trở ta tiếp xúc với thương yêu từ sự lắng nghe chia sẻ.

Đó là lý do tại sao ta phải hướng ý muốn tốt đẹp đến người khác.

Lắng nghe không chưa đủ. Ta cần có vài sự tôi luyện để lắng nghe một cách toàn triệt bằng lòng Từ Bi. Tôi thiết nghĩ và tin chắc rằng, một người cha, nếu ông biết lắng nghe đứa con trai nhỏ một cách sâu sắc, với hiểu biết và thương yêu ông sẽ mở được cánh cửa lòng nơi con trai mình, nghe được tiếng thổn thức trong tim đứa bé và làm sống lại sợi dây liên đới giữa cha con.

Những người trong Quốc Hội và Thượng Viện cũng nên tôi luyện bản thân trong nghệ thuật lắng nghe sâu (deep listening), nghe với lòng yêu thương. Có nhiều nỗi khổ trong mỗi quốc gia, và nhiều người cảm thấy nỗi khổ của họ không được chia sẻ. Đó là lý do tại sao những Chính Trị Gia, những thành viên của Thượng Viện, những thành viên của Quốc Hội phải nên rèn luyện bản thân theo nghệ thuật lắng nghe sâu. Lắng nghe chính tự thân mỗi người, và lắng nghe đến nỗi đau khổ của đất nước bởi vì có nhiều sự bất công và kỳ thị, có nhiều nỗi căm hờn trong đất nước. Nếu chúng ta có thể lắng nghe nhau, thì cũng có thể lắng nghe người bên ngoài tổ quốc. Nhiều người trong số họ đang trong tình trạng tuyệt vọng, mang nhiều nỗi thống khổ bởi bất công và phân biệt đối xử. Số lượng bạo lực và tuyệt vọng trong họ qúa lớn. Và nếu ta biết cách lắng nghe nỗi khổ trong đất nước họ, ta có thể mang lại nhiều sự khuây khỏa. Họ sẽ cảm nhận họ đang được cảm thông. Điều đó có thể dịch chuyển “Trái bôm nổ chậm” đi rồi.

Tôi khuyên vợ chồng khi giận nhau, nên trở lại với hơi thở của mình, trở lại với bước đi chánh niệm, ôm lấy cơn giận, nhìn sâu vào nó. Và cũng có thể chuyển hóa nó ngay trong vòng 15 phút, hay vài giờ. Nếu họ không làm được điều đó, họ sẽ phải nói với người làm họ đau khổ, và muốn người đó hiểu rõ. Họ nên cố gắng nói với một sự bình tĩnh : “Anh ơi, em đau khổ lắm, và em muốn anh hiểu điều đó.”

Ở Làng Mai, nơi tôi sống và tu tập. Chúng tôi khuyên những người anh em không nên giữ lòng giận hờn qúa 24 giờ mà không nói cho người khác nghe. “Chị ơi, em đau khổ lắm, và em muốn chị hiểu điều đó. em không biết tại sao chị xử sự như vậy với em, em không hiểu tại sao chị lại nói với em như thế.”

Đó là việc làm đầu tiên họ nên nói với người kia. Và nếu họ không bình tĩnh để nói, họ có thể viết ra một tờ giấy.

Việc làm thứ hai họ có thể nói và viết là : “ Tôi đang thể hiện điều tốt đẹp nhất”, nghĩa là tôi đang thực tập không nói gì, không làm gì trong cơn tưcù giận, vì tôi biết làm như vậy chỉ tạo đau khổ chồng chất. Do đó tôi ôm chặt cơn giận, nhìn sâu vào nó, cơn giận của tôi.” Bạn nói với người kia rằng bạn đang thực tập nắm giữ cơn giận, nhận diện nó, cốt để tìm ra cơn giận đó có phải đến từ sự hiểu lầm, từ nhận thức sai, do thiếu chánh niệm, hay sự thiếu sáng suốt của bạn.

Việc làm thứ ba, có thể bạn nên nói với anh ấy hay cô ấy là, “ Tôi cần sự giúp đở của bạn.” Thường khi ta giận ai, ta có xu hướng muốn làm trái lại. Ta hay nói,

“ Tôi cóc cần anh, hãy để tôi yên!” ; “ Tôi cần sự giúp đở của anh” nghĩa là “ tôi cần sự tu tập nơi bản thân anh, cần cái nhìn sâu lắng của anh, cần anh giúp tôi vượt qua cơn giận này vì tôi đau khổ lắm”. Và nếu tôi đau khổ, không cách gì anh có được hạnh phúc, vì hạnh phúc không phải là vấn đề cá nhân. Nếu người kia đau khổ, làm sao ta có thể có hạnh phúc thật sự.

Cho nên giúp người bớt khổ, nở được nụ cười, cũng chính là tạo hạnh phúc cho chính bạn vậy.

Đức Phật dạy, “ Cái này được làm bằng cái kia, cái kia được làm bằng cái này. Cái này có vì cái kia có…” (this is like this, because that is like that. This is because that is.)

Tôi xin đưa ra ba câu chơn ngôn, là loại ngôn ngữ của tình yêu chân thật. Nó sẽ khơi dậy niềm thao thức cho tha nhân (người khác) tu tập, lắng động tâm tư, đến với nhau bằng sự cảm thông và hòa giải. Tôi đề nghị các bạn nên viết những câu này xuống tờ giấy, và nhét gọn nó vào túi đựng giất tờ của họ. Mỗi lần giận người yêu, con trai hay con gái, họ có thể thực tập hơi thở chánh niệm, để mang nó ra và đọc lấy tên thật của nó. Việc làm đó sẽ trở thành một tiếng chuông chánh niệm báo cho họ biết nên làm gì và không nên làm gì.

Đây là Ba Câu Chơn Ngôn, ngôn ngữ của tình yêu chân thật :

{ “ Em khổ lắm và muốn anh hiểu điều đó”

{ “ Em đang sống trong nỗi tuyệt vọng”.

{ “ Xin giúp em”.

Tôi tin rằng trong cuộc xung đột quốc tế, hãy thực tập bằng phương cách hòa giải và ngôn từ giống như vậy thì cũng có thể lập lại hòa bình. Đó là lý do tại sao tôi đề nghị với chính phủ Mỹ, nên làm theo cách trên.

Bạn nói bạn tin chắc rằng người ta gây đau khổ cho bạn, và muốn họ hiểu điều đó. Bạn muốn biết tại sao người ta làm điều đó đối với bạn, hãy trở về thực tập lắng nghe sâu với lòng yêu thương thì bạn sẽ rõ.

Khả năng giao hòa trong mỗi người chúng ta rất quan trọng. Vì vấn đề đó, lời biện bạch đó không phải là lời phản đối nhưng là nguồn năng lực ý chí để kết thành mối tương quan thật sự,

“ Chúng tôi sẳn sàng lắng nghe bạn nói, chúng tôi biết bạn chịu nhiều nỗi đau khổ, nên phải làm điều đó với chúng tôi. Có lẽ bạn nghĩ rằng chúng tôi là nguyên nhân gây đau khổ cho bạn. Vậy hãy nói cho chúng tôi nghe, phải chúng tôi đã phá hoại bạn, đã phân biệt đối xử bất công với bạn, để chúng ta có thể hiểu nhau hơn.

Chúng tôi biết khi hiểu nỗi thống khổ của bạn, chúng tôi có thể giúp được bạn.”

Đó là những gì được gọi là ngôn ngữ của tình thương trong Đạo Phật (Buddhism “loving speech”), hay còn gọi là “Ái ngữ”, nó có mục đích tạo ra sự liên đới, tái lập sự đồng điệu. Và với sự liên đới đó, hòa bình có thể được lập lại.

Mùa hè năm nay nhóm người Palextin đã đến làng Mai và cùng tu học với nhóm người Israelis, rất nhiều trong số họ, chúng tôi đã bảo trợ cho việc đi lại và tu tập với nhau. Trong hai tuần, họ học ngồi chung, cùng đi thiền hành, cùng thưởng thức những buổi ăn im lặng, và thực tập ngồi buông thả lắng nghe nhau. Phương pháp tu tập lấp đầy (cảm thông) rất thành công. Cuối hai tuần lễ tu học, họ mang lại cho chúng tôi một kết qủa tuyệt vời, hơn cả sự mong đợi.

Một tín nữ bày tỏ: “ Bạch Thầy, đây là lần đầu tiên trong đời con thấy được hòa bình có thể lập lại ở Trung Đông.”

Một thanh niên khác nói: “ Bạch Thầy, lần đầu tiên đến làng Mai, con không tin những gì nơi làng Mai là sự thật. Vì trong hoàn cảnh đất nước con, chúng con phải sống trong sự tiếp nối của sợ hãi và căm hờn. Khi đưa con bạn lên xe buýt, bạn không biết chắc nó có thể trở về; Khi đi chợ, bạn cũng chẳng biết mình có thể sống để về nhà nữa không.

Khi đến làng Mai, con thấy mọi người nhìn nhau với lòng từ hòa, nói chuyện trong tình thân ái, đi trong hòa bình, làm việc trong chánh niệm. chúng con thật không thể tin điều đó thực hiện được, nếu không thấy rõ sinh hoạt nơi đây.”

Nhưng trong khung cảnh hòa bình của làng Mai, họ được quay về sống chung trong cộng đồng, lắng nghe trong thinh lặng, cuối cùng là hiểu rõ, và cảm thông. Họ hứa khi trở về Trung Đông, họ sẽ tiếp tục tu tập. Họ sẽ tổ chức mỗi tuần một ngày tu tập trong cấp độ địa phương, và một ngày chánh niệm trong cấp độ quốc gia. Và họ dự định đến làng Mai với một nhóm lớn hơn để tiếp tục tu học.

Tôi nghĩ rằng nếu những quốc gia lớn như Mỹ có thể tổ chức được những mô hình như thế, nơi mà người ta có thể đến với nhau và trãi qua thời gian tu tập trong hòa bình. Chắc chắn họ sẽ bình tĩnh hơn trong cảm xúc, trong sợ hãi, và việc thương lượng hòa bình sẽ dễ dàng hơn .

Thiền sư Thích Nhất Hạnh