Phương pháp tu để đến giác ngộ

 Người ta thường nói rằng Đức Phật đã thuyết 84.000 pháp môn, bởi vì những điều Ngài dạy rất đa dạng và rộng lớn về mặt chủ đề và phạm vi. Dù chúng ta có thể được lợi lạc rất nhiều bằng cách đọc Kinh điển, nhưng thường rất khó để rút tỉa tinh túy của giáo pháp, theo cách thật sự tạo lợi lạc cho mình. Ở đây, chúng ta sẽ xem cách chư đạo sư Ấn Độ và Tây Tạng đã thực hiện công việc này cho mình, bằng cách sắp xếp toàn bộ thông điệp của Đức Phật thành một trình tự theo từng bước một, gọi là “Lam-rim” trong tiếng Tây Tạng, mà chúng ta có thể noi theo suốt cả đường tu đến giác ngộ.

Đường Tu Tâm Linh Là Gì, Và Làm Thế Nào Để Tạo Dựng Nó?

Câu hỏi thật sự là làm thế nào để tạo dựng một đường tu tâm linh? Một vấn đề quan trọng trong đường tu tâm linh là làm sao để tìm ra phương pháp phù hợp với bản thân. Ở Ấn Độ, có rất nhiều truyền thống và hướng dẫn khác nhau về cách tu tập định tâm, một kỹ năng cơ bản cho mọi người tu tâm linh. Định tâm không phải là một phát minh của Đức Phật, mà là một thực tiễn chung của nhiều tôn giáo Ấn Độ vào thời Ngài. Điều quan trọng là phải biết cách kết hợp định tâm với các yếu tố khác trong đường tu tâm linh, để có thể phát triển bản thân một cách toàn diện.

Đức Phật đã giảng dạy nhiều cách tiếp cận khác nhau về cách tu tập bản thân, nhưng điểm đặc biệt của Ngài là sự nhận thức rõ ràng về các mục tiêu tâm linh. Nguyên lý chủ đạo của các mục tiêu này, và cách sắp xếp các bước đi khác nhau, là động lực của chúng ta.

Cụm từ được dùng để chỉ bài viết này là Lam-rim, nghĩa là “đường tu” và “các giai đoạn”. Đường tu này là các tình cảm khác nhau mà chúng ta cần phải nuôi dưỡng theo thứ tự, để đạt được mục tiêu của mình. Giống như khi chúng ta đi du lịch, nếu muốn đi từ Romania đến Ấn Độ bằng đường bộ thì Ấn Độ là điểm đến cuối cùng của chúng ta. Nhưng trước tiên, có lẽ chúng ta phải qua Thổ Nhĩ Kỳ, Iran v.v..., trước khi đến Ấn Độ.

Đưa Ý Nghĩa Vào Đời Sống

Lam-rim là một bộ sưu tập các hướng dẫn tâm linh của đạo Phật, giúp chúng ta phát triển động lực và khả năng để đạt được giác ngộ. Lam-rim không chỉ là một lý thuyết, mà còn là một thực hành, một cách sống. Để lam-rim có ý nghĩa với chúng ta, chúng ta cần phải áp dụng nó vào đời sống hàng ngày, không chỉ khi ngồi thiền hay đọc sách.

Động lực là yếu tố then chốt trong lam-rim. Động lực là lý do tại sao chúng ta hành đạo, và cảm xúc thúc đẩy chúng ta hành đạo. Động lực có thể khác nhau ở mỗi người, và ở mỗi giai đoạn của con đường tâm linh. Tuy nhiên, mục tiêu chung của lam-rim là giúp chúng ta phát triển động lực cao nhất, đó là mong muốn giải thoát cho tất cả chúng sinh khỏi khổ đau.

Để có được động lực cao nhất này, chúng ta cần phải hiểu rõ bản chất của cuộc sống, những nguyên nhân và điều kiện gây ra khổ đau, và những phương pháp để vượt qua nó. Chúng ta cũng cần phải có lòng từ bi và trí tuệ, để có thể giúp đỡ những người khác trên con đường giác ngộ. Những điều này không chỉ là những khái niệm trừu tượng, mà còn là những kỹ năng sống thiết thực.

Đời sống hàng ngày của chúng ta là một trường học để rèn luyện lam-rim. Chúng ta có thể áp dụng lam-rim vào mọi hoạt động, từ việc ăn uống, làm việc, giao tiếp, cho đến việc nghỉ ngơi và giải trí. Chúng ta có thể biến những hoạt động bình thường thành những cơ hội để tu tập lòng từ bi, trí tuệ, kiên nhẫn, vui thích, tự chủ và nhân quả. Chúng ta có thể biến những khó khăn và thử thách thành những bài học để trưởng thành và tiến bộ.

Lam-rim không phải là một cái gì đó xa xỉ hay xa lạ với cuộc sống của chúng ta. Nó là một cái gì đó rất gần gũi và thiết yếu cho cuộc sống của chúng ta. Nếu chúng ta biết cách đưa ý nghĩa vào đời sống hàng ngày qua lam-rim, chúng ta sẽ có được niềm vui và hạnh phúc thật sự, không chỉ cho bản thân mình, mà còn cho những người xung quanh.  

Trở Thành Một Người Tốt Hơn

Lam rim là một con đường để chúng ta hoàn thiện bản thân và giúp đỡ người khác. Chúng ta không phải là những người hoàn hảo, và chúng ta cũng không cần phải tự ái vì điều đó. Chúng ta chỉ cần có ý thức và quyết tâm để thay đổi những thói quen xấu và những tư duy sai lầm mà làm cho chúng ta và người khác khổ đau. Đó là mục tiêu cuối cùng. Pháp tu nhà Phật không phải là một bí quyết hay một giáo lý riêng biệt. Nó là một bộ công cụ để chúng ta áp dụng vào cuộc sống hàng ngày, để chúng ta có thể sống một cách hạnh phúc, an lạc và có ích. Nó không phải là một sự đối lập hay cạnh tranh với những tôn giáo hay triết lý khác. Nó là một sự bổ sung và hỗ trợ cho những giá trị tốt đẹp mà chúng ta đã có.

Để trở thành một người tốt hơn, chúng ta cần làm ba việc chính: thực hành sự tự chủ, thực hành sự thông minh, và thực hành sự từ bi. Sự tự chủ giúp chúng ta kiềm chế những hành vi gây hại cho bản thân và người khác, như giết người, ăn trộm, ngoại tình, nói dối, uống rượu bia. Sự thông minh giúp chúng ta hiểu rõ nguyên nhân và kết quả của những hành vi này, cũng như những cảm xúc tiêu cực mà dẫn đến chúng, như sân hận, tham lam, luyến ái, ganh tỵ, thù hận. Sự từ bi giúp chúng ta phát triển lòng yêu thương và quan tâm đến tất cả chúng sinh, không phân biệt bạn thù, gần xa.

Bằng cách thực hành ba điều này, chúng ta sẽ dần dần loại bỏ tâm ích kỷ và vị kỷ, mà là gốc rễ của mọi phiền não. Chúng ta sẽ trở thành một người tốt hơn, không chỉ cho bản thân mình, mà còn cho tất cả những người xung quanh. Sau đó, ta có thể đi sâu hơn và làm việc với những gì tiềm ẩn đàng sau tất cả những phiền não này, bằng cách nhận ra tâm ích kỷ và vị kỷ, chỉ suy nghĩ cho bản thân mình. Ta thường nghĩ rằng, “Mọi việc phải xảy ra theo ý muốn của mình.”. Khi sự việc không xảy ra theo cách mình muốn thì mình thường tức giận. Dù ta luôn luôn muốn mọi việc phải diễn tiến theo ý mình, nhưng tại sao lại phải như vậy? Hoàn toàn không có lý do gì cả, ngoại trừ việc mình muốn nó như thế. Tất cả mọi người đều nghĩ giống nhau, nhưng không phải tất cả chúng ta đều đúng.

Theo thời gian, chúng ta sẽ dần dần tu tập đến mức có thể khắc phục điều tạo ra rắc rối cơ bản nhất này. Khi phân tích lòng ích kỷ thì nó phụ thuộc vào khái niệm về “mình” và “bản ngã” của tôi. Nói cách khác thì khái niệm về cách mình tồn tại dựa trên ý tưởng này, rằng “tôi là một người đặc biệt”, như thể mỗi một người là trung tâm vũ trụ, là người quan trọng nhất, độc lập với tất cả những người khác. Chúng ta phải khảo sát nhận thức này, bởi vì rõ ràng là có một điều gì rất sai lầm và bị bóp méo về nó. Đây chính là điều mà đường tu tâm linh hay là "lam rim" tuần tự giải quyết để đưa chúng ta thoát khổ và đạt đến giác ngộ .

Phỏng theo pháp thoại của thiền sư Matthew Ricard "Đưa lòng từ bi vào hành động"