Trí tuệ Phật pháp và trí tuệ thế gian

Trong đạo Phật, trí tuệ được coi là một khía cạnh quan trọng trong việc thoát khỏi vô minh và tăng cường sự hiểu biết. Nếu thiếu trí tuệ có thể phân biệt giữa thực tế và ảo tưởng một cách chính xác thì chúng ta thiếu công cụ quan trọng nhất để hoàn thành các mục tiêu thế tục và tâm linh của riêng mình và người khác. Trong trạng thái vô minh và mê lầm, chúng ta chỉ có thể ước đoán những điều sẽ giúp ích cho mình, hay cho người khác, và thường đoán sai. Với - trí tuệ hoàn hảo - kết hợp với tâm bi và bồ đề tâm, ta có thể trở thành một vị Phật và thấu rõ đầy đủ các phương tiện hiệu quả và phù hợp nhất, để tạo lợi lạc cho mỗi một chúng sinh.

Trí tuệ trong đạo Phật theo Phạn ngữ gọi là “Prajna,” tiếng Trung Hoa dịch âm là “Bát-nhã,” hay “Đại trí tuệ.” Đây là cái tánh sáng suốt, xét soi cùng khắp không bị ngăn che, trở ngại. Trí tuệ trong đạo Phật có khả năng phá tan được màn vô minh, giúp chúng sinh thấy rõ được sự thật vũ trụ vạn hữu và thể nhập vào sự thật ấy để sống một cuộc sống an vui, tốt đẹp. Còn trí tuệ thế gian là cái biết của thế gian, nhưng còn nhiều sai lầm, sơ sót.

Trí tuệ thế gian có thể chia làm hai loại :

1-Thứ thông minh láu lỉnh: Thấy rộng biết nhiều, nhưng tâm thì  bất thiện. Chỉ biết phụng sự cho dục vọng, ích kỷ, thỏa mãn bản ngã hẹp hòi, tự tạo nhiều cho cái ác.

2-Thứ thông minh mẫn tiệp: Hiểu biết đâu là thiện nên làm, đâu là ác nên tránh. Biết làm những điều lợi ích cho mọi người và xã hội, nhưng vì cung còn thiếu sáng suốt nên vẫn không giúp thoát ra khỏi luân hồi.

Một thí dụ của trí tuệ thế gian đó là một người thông đạt cách làm rượu và uông rượu như thế nào mới đúng cách nhưng nếu người ầy vẫn bị rượu làm cho say mê mà không thể thoát khỏi chuyện uống rượu thì người này hoàn toàn không có trí tuệ của Phật Pháp. Trí tuệ của Phật Pháp chính là hiểu được rượu là gì và tai hại của  rượu như thế nào mà tránh không sử dụng.

Kết luận:

Trí tuệ Phật pháp và trí tuệ thế gian là hai khái niệm khác nhau, nhưng không tách biệt. Trí tuệ Phật pháp là trí tuệ cao siêu, vượt ra khỏi giới hạn của thế gian, nhìn thấu được bản chất của mọi hiện tượng, không bị lầm lẫn bởi các pháp tạm, biến đổi. Trí tuệ thế gian là trí tuệ thông thường, áp dụng cho các hoạt động sinh hoạt, học tập, làm việc, giải quyết các vấn đề cụ thể trong cuộc sống. Trí tuệ thế gian có thể giúp chúng ta có được những thành tựu vật chất, danh vọng, kiến thức, nhưng không thể giải thoát chúng ta khỏi sự khổ đau, phiền não do vô minh sinh ra. Trí tuệ Phật pháp có thể giúp chúng ta thoát khỏi vòng luân hồi, đạt được giác ngộ và giải thoát. Nhưng để có được trí tuệ Phật pháp, chúng ta cần phải dựa trên trí tuệ thế gian để học hỏi, tu tập và truyền bá Phật pháp.

Trong quá trình tu tập, chúng ta cần phải cân bằng giữa trí tuệ Phật pháp và trí tuệ thế gian. Nếu chỉ có trí tuệ Phật pháp mà không có trí tuệ thế gian, chúng ta sẽ không thể ứng dụng được Phật pháp vào cuộc sống và không thể giúp đỡ được người khác. Nếu chỉ có trí tuệ thế gian mà không có trí tuệ Phật pháp, chúng ta sẽ bị ràng buộc bởi các điều kiện ngoại cảnh và không thể tiến xa được trong con đường giác ngộ. Chỉ khi kết hợp được hai loại trí tuệ này, chúng ta mới có thể sống một cuộc sống hạnh phúc và có ý nghĩa trong thế gian và cũng có thể tiến tới mục tiêu cao cả của đạo Phật.

Mục đích của Đạo Phật là diệt khổ và đem vui cho mọi loài, nhưng phải là người có trí mới biết được con đường đưa đến an lạc và hạnh phúc. Mục đích của Đạo Phật là giải thoát và giác ngộ, và chỉ có trí tuệ (Pannà) mới là phương tiện duy nhất đưa loài người đến bờ giải thoát và giác ngộ.