Ý Nghĩa Của Chữ “Mật Điển” và "Mật Tông"

Trong các pháp tu của Phật giáo Tây Tạng, thường hay nhắc đến pháp tu "Mật Điển" và "Mật Tông". Chúng ta, những người theo đạo Phật, cũng nên tìm hiểu ý nghĩa của hai từ này để hiểu rõ hơn về ý nghĩa sâu xa của giáo lý Phật giáo.

“Mật điển” trong tiếng Phạn có nghĩa là “cái gì được kéo dài ra” - được kéo dài theo hai nghĩa. Một nghĩa là kéo dài như sợi dọc của khung cửi, vì pháp tu Mật tông là sợi dọc để dệt tất cả các pháp tu Kinh điển lại với nhau. Nghĩa thứ hai là “được căng ra”, ám chỉ một dòng tương tục kéo dài mãi mãi theo thời gian, vô thỉ vô chung.

Điều này chủ yếu đề cập đến dòng tâm thức của chúng ta – dòng tương tục của kinh nghiệm cá nhân và chủ quan trong đời sống. Dòng tương tục này bao gồm thân thể, lời nói (một số phương tiện giao tiếp), tâm trí, hoạt động và nhiều phẩm chất tốt đẹp khác như hiểu biết và chăm sóc, cho cả bản thân và người khác (bản năng tự bảo tồn và bảo tồn các loài). Tất cả chúng ta đều có những khía cạnh này ở một số hình thức nào đó và đến một mức độ phát triển nào đó trong mỗi cuộc đời. 

Những yếu tố biến đổi này, cộng với tánh Không của dòng tâm thức (nó không tồn tại theo bất cứ cách nào bất khả dĩ) và thực tế rằng những yếu tố này có thể được kích thích để tiến hóa xa hơn nữa, được gọi là “các yếu tố Phật tánh” của chúng ta. Chúng tạo thành một dòng tâm thức kéo dài mãi mãi, hay còn gọi là một “Mật điển”.

Mỗi một dòng tâm thức có ba giai đoạn: nền tảng, đường tu và kết quả:

Mật tông ở mức độ nền tảng là dòng tâm thức vô thỉ của chúng ta, trong các hình thức bình thường trong mỗi kiếp sống, cứ tái diễn một cách bất tự chủ (luân hồi). Những hình thức bình thường này được tạo tác do sự vô ý thức (vô minh) về cách chúng ta, người khác và vạn pháp tồn tại, cùng với những phiền não và nghiệp mà nó tạo ra. Vì bị xen lẫn với tâm vô minh, nên dòng tâm thức này chứa đầy những nỗi khổ khác nhau. Những nỗi khổ này tự chúng tồn tại mãi mãi và sẽ tiếp tục ở mức độ cơ bản này trừ khi chúng ta làm gì để loại bỏ (tịnh hóa) sự vô minh này. Do đó, đặc điểm của Mật tông ở mức cơ bản là chưa được tịnh hóa.

Mật tông ở mức độ kết quả là sự tương tục không ngừng của những yếu tố Phật tánh đã hoàn toàn được tịnh hóa, giờ đây ở trong dạng thân, khẩu, ý, hoạt động và những phẩm hạnh tốt đẹp của một vị Phật giác ngộ viên mãn.

Mật tông ở mức độ đường tu là dòng tâm thức được tịnh hóa một phần, đóng vai trò như giai đoạn trung gian, để đưa dòng tâm thức từ mức độ nền tảng đến kết quả. Chúng ta thực hiện điều này bằng cách quán tưởng các yếu tố Phật tánh của mình - cơ thể của mình và vân vân - hiện đang xuất hiện như thân của một vị Phật,hành xử như ngài. Ta sẽ thực hiện điều này trong khi nhận thức rằng những điều mình đang tưởng tượng là một mức độ chưa xảy ra, nhưng có thể xảy ra, khi đã hoàn toàn tịnh hóa những yếu tố Phật tánh. Vì đặc điểm của việc quán tự thân trong sắc tướng của một vị Phật, nên pháp tu Mật tông được gọi là “Quả thừa” - hiện nay, chúng ta đang tu tập theo cách tương tự với kết quả mà mình sẽ đạt được.

Qua sự thực hành này, chúng ta sẽ dần dần tịnh hóa dòng tâm thức của mình, từ đó giải thoát khỏi vòng luân hồi và đạt được trạng thái giác ngộ viên mãn.