Vấn Đề Có Nên Ăn Thịt Hay Không?

Phật giáo coi trọng sự sống, nhưng dường như quy luật tự nhiên là mọi sinh vật đều tồn tại bằng cách tiêu thụ sự sống của sinh vật khác. Đúng vậy, trong cuộc sống, mọi sinh vật đều được nuôi dưỡng từ sinh mệnh của loài khác.

Để dễ hiểu hơn, chúng ta hãy tập trung vào vấn đề ăn thịt. Nhiều người cho rằng Phật tử không ăn thịt vì lý do tâm linh, bởi việc ăn hoặc dọn thịt khiến họ cảm thấy mình đồng lõa với việc giết hại. Tuy nhiên, một số người phản biện rằng thực vật cũng có sự sống, và trong những năm gần đây, có nhiều nghiên cứu cho thấy cây cỏ cũng có cảm thức.

Câu trả lời nằm ở việc sự tồn tại có nhiều cấp bậc. Chúng ta tồn tại trên hai cấp độ: cấp độ tuyệt đối và cấp độ tương đối. Ở cấp độ tuyệt đối, không có sự phân biệt giữa tốt và xấu, giữa cao và thấp. Chúng ta không thể nói rằng giết một con bò là tệ hơn giết một cây. Tất cả đều bình đẳng. Tuy nhiên, ở cấp độ tương đối, chúng ta có thể phân biệt, và có những giá trị khác nhau. Ví dụ, mạng sống của một con bò chắc chắn có giá trị hơn một bông hoa, và việc giết một con bò đòi hỏi nhiều năng lượng hơn so với việc nhổ một cây.

Tôi đã từng trò chuyện với một nhà phân phối thịt, và ông ấy thừa nhận rằng, dù xã hội ngày nay có vẻ như đối xử với động vật tốt hơn, nhưng thực tế việc giết hại động vật vẫn còn tàn nhẫn. Giết một con bò tệ hơn nhổ một cành hoa vì nó đòi hỏi nhiều công sức hơn, và hệ thống thần kinh của bò phát triển hơn. Tương tự, mạng sống của con người quý giá hơn con bò.

Vậy ở cấp độ tương đối, chúng ta có thể phân biệt và đánh giá. Nhưng chúng ta vẫn tồn tại ở cả hai cấp độ cùng một lúc. Nhiều người không nhận thức được cấp độ tuyệt đối này và tin rằng việc giết hại là không thể tránh khỏi.

Một khía cạnh quan trọng khác là cách chúng ta lấy đi sự sống của sinh vật khác. Trạng thái tâm thức của chúng ta vào thời điểm đó quyết định hành động đó có sai lầm về mặt đạo đức hay không. Việc giết hại có thể được thực hiện một cách chú tâm, không có sự thù hận. Nếu chúng ta giết vì lý do cần thiết như thực phẩm hoặc sức khỏe, điều này có thể được thực hiện với sự cảm thông và xin lỗi. Trong các xã hội săn bắt cổ xưa, người ta thường xin lỗi sinh vật trước khi giết vì họ biết rằng sự sống là thiêng liêng.

Có nhiều người hoài nghi về việc xin lỗi một con vật trước khi giết, nhưng đó là cách để nhận ra sự liên kết thiêng liêng giữa mọi sự sống. Những người hoài nghi không nhận ra rằng ở cấp độ tuyệt đối, tất cả mọi thứ đều kết nối với nhau một cách huyền bí và thiêng liêng.

Trong quá trình tu tập thiền, vấn đề giết hại thường được đưa ra cuối cùng vì đó là một vấn đề sâu sắc. Có một cấp độ mà bất kỳ hành động giết hại nào cũng mang lại cảm giác tội lỗi, nhưng cũng có một cấp độ cao hơn, ở đó việc giết có thể được biện minh bởi một lý do chính đáng hơn. Ví dụ, nếu có một con chó điên đe dọa người khác, việc giết nó là cần thiết, nhưng hành động đó phải được thực hiện với lòng thương xót, không phải vì sự thù hận.

Đối với người Phật tử, điều tồi tệ nhất là sự phân biệt và thù ghét. Phật giáo dạy mười giới, bao gồm không giết hại, không nói dối, không trộm cắp, và tránh xa những chất gây u mê như rượu và ma túy. Những giới luật này đều xuất phát từ ý tưởng tránh phân biệt và thù ghét. Người Phật tử còn được khuyên tránh làm điều ác, làm điều thiện, và cứu giúp mọi sinh linh.

Tránh làm điều ác có nghĩa là đừng tự tách rời khỏi cuộc sống. Chúng ta vốn đã thiện lương từ trong bản chất. Thực hiện điều thiện có nghĩa là khẳng định sự thống nhất của tất cả mọi sự sống. Thế nên việc nên hay không nên ăn thịt chính là do bản chất tâm của bạn khi nhìn về sự sống của muôn loài như thế nào chứ không phải giáo lý đạo Phật ngăn cấm bạn.

Phỏng theo lời pháp thoại của thiền sư philip Kapleau

Đại sư Philip Kapleau thời thanh niên, Kapleau học luật rồi trở thành một phóng viên lấy tin ở các toà án tiểu bang và liên bang thuộc Connecticut, Hoa Kỳ. Năm 1945, ông được chỉ định lấy tin tại Toà án Quốc tế Quân sự ở Nuremberg, sau đó ông được gởi đến Tokyo để đưa tin về Toà án Tội nhân chiến tranh đang diễn ra tại đây. Đến Nhật, ông tiếp xúc với ngài D.T. Suzuki và điều đó đã thay đổi hẳn hướng đi của đời ông. Năm 1953, ở tuổi 42, ông giải tán doanh nghiệp truyền thông của mình để trở lại Nhật với khao khát tìm được sự chứng ngộ. Ông đã trải qua mười ba năm thực hành miên mật về thiền định với nhiều vị thiền tăng danh tiếng Nhật Bản trước khi thụ giới với bổn sư là ngài Hakuin Yasutani và được ngài cho phép hoằng pháp vào năm 1965. 

Đại sư Philip Kapleau là tác giả của nhiều tác phải thiền học quan trọng. Quyển The Three Pillars of Zen (Bản dịch Việt ngữ của Như Hạnh: Tam Trụ Thiền) vẫn được giới học thuật Âu Mỹ coi là tài liệu nhập môn tiêu chuẩn về thực hành Thiền định. 

Đại sư Philip Kapleau thị tịch ngày 6 tháng 5 năm 2004 tại Thiền viện Rochester vì biến chứng của bệnh Parkinson hưởng thọ 92 tuổi.