Chánh Kiến

Để đoạn tận tà kiến, điều trước tiên cần làm là trau dồi chánh kiến. Vậy chánh kiến là gì? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu.

1. Nhận thức về tam tướng (vô thường, khổ, vô ngã) qua giáo lý Đạo Phật

Chúng ta cần hiểu rằng mọi sự vật, hiện tượng trong đời đều không tách rời tam tướng: vô thường, khổ, và vô ngã. Tam tướng không chỉ là đặc tính của thân tâm mà còn là bản chất của toàn bộ vạn vật.

Vô thường: Mọi thứ luôn thay đổi, không gì bền vững.

Khổ: Sự thay đổi này thường dẫn đến sự bất toại nguyện.

Vô ngã: Không có một "cái tôi" độc lập và trường tồn.

Ban đầu, ta có thể chỉ thấy những điều này ở mức độ đơn giản, như thân và tâm là vô thường. Nhưng về sau, khi hiểu sâu hơn, ta sẽ nhận ra rằng vô thường chính là thân tâm, và thân tâm chính là vô thường. Hai điều này không thể tách rời nhau.

2. Nhận thức về vô thường

Sư Toại Khanh trong vài lần thuyết giảng đã từng chia vô thường thành hai hướng: vô thường đi lên và vô thường đi xuống.

Vô thường đi lên: Là sự thay đổi theo hướng tốt đẹp, như từ buồn sang vui, từ ích kỷ sang vị tha, từ tiêu cực sang tích cực.

Vô thường đi xuống: Ngược lại, là sự suy thoái, như từ tốt sang xấu, từ tích cực sang tiêu cực.

Như vậy, hiểu được vô thường giúp ta không chấp vào sự bền vững của bất cứ điều gì, đồng thời định hướng bản thân để thay đổi theo chiều hướng tốt hơn.

3. Nhận thức về nhân quả

Chánh kiến thứ hai là nhận thức rõ về nhân quả. Mọi hành động, suy nghĩ, lời nói đều để lại hậu quả, dù lớn hay nhỏ. Từ những cử chỉ nhỏ như gõ ngón tay, nhếch môi cười, cho đến những hành động lớn, tất cả đều có tác động. Đây chính là nhân gây ra quả; nhân khi ngón tay gõ vào vật gì đó và quả chính là tiếng động.

Khi hiểu đựoc nhân quả thì ta thường hay làm thiện, bởi vì thiện sẽ mang lại hỷ lạc (vui thân, vui tâm).

Trái với thiện là Ác sẽ mang lại khổ đau (khổ thân, khổ tâm). Đó là khi ta hiểu được nhân quả giúp ta sống có trách nhiệm và tránh phạm sai lầm khi tạo ra nhiều nghiệp ác.

4. Chánh kiến và tà kiến

Chánh kiến là sự hiểu biết đúng đắn, giúp loại bỏ hai cực đoan:

Thường kiến: Tin rằng mọi thứ tồn tại mãi mãi, không thay đổi.

Đoạn kiến: Tin rằng mọi thứ kết thúc hoàn toàn sau khi mất đi.

Cả hai đều cực đoan và khi hiểu được rằng "mọi thứ do duyên mà có" giúp loại bỏ đoạn kiến, vì khi duyên đủ, sự vật sẽ tiếp tục tồn tại. Hiểu rằng "đã có thì phải mất" giúp loại bỏ thường kiến, vì không gì có thể bền vững mãi mãi.

5. Những sai lầm chúng ta cần tránh 

Một số người hay bác bỏ những gì họ không chứng minh được, cho rằng điều đó không tồn tại. Đây là thái độ nguy hiểm và thiếu hiểu biết, bởi không chứng minh được không có nghĩa là nó không tồn tại.

Ví dụ: Một bài toán khó chưa giải được không có nghĩa bài toán đó vô nghiệm; chỉ là trí tuệ của ta chưa đủ để tìm ra lời giải.

Vậy thì Chánh kiến được tóm gọn trong hai điểm chính:

Mọi sự ở đời do duyên mà có – giúp loại bỏ đoạn kiến.

Mọi sự đã có rồi phải mất – giúp loại bỏ thường kiến.

Đây chính là con đường trung đạo mà đức Phật hay nhắc nhở chúng sanh. Khi có chánh kiến, ta sống với sự hiểu biết sâu sắc về bản chất vạn vật, tránh được sự cực đoan và tiến bước trên con đường tu tập một cách đúng đắn.

Chú thích:

Bài viết này được viết theo sự hiểu biết của tôi. Bạn có thể vào trang nhà của sư Toại Khanh để nghe thuyết giảng và tìm hiểu thêm