Trong Kinh Nhất Dạ Hiền Giả (còn gọi là Kinh Người Biết Sống Một Mình) thuộc Trung Bộ Kinh, Đức Phật dạy một câu rất ngắn nhưng vô cùng sâu sắc:
“Đừng tìm về quá khứ, vì quá khứ đã qua rồi.
Đừng vọng đến tương lai, vì tương lai chưa tới.
Chỉ nên sống trong giây phút hiện tại.”
Lời dạy ấy nghe quen, nhưng để thực tập được lại không dễ. Người Phật tử thường mang quá nhiều việc trong lòng: chuyện nhà, chuyện sở, chuyện đạo, chuyện đời… nên tâm luôn bị kéo về quá khứ hoặc phóng tới tương lai, khó tìm được sự bình an ngay trong phút giây đang sống.
Theo giáo lý của đạo Phật thì chánh niệm chính là cốt lõi của sự sống. Bởi vì ngày nay, tuy chúng ta sống ở các nước giàu có nhưng vẫn thấy căng thẳng, trống rỗng. Không phải vì thiếu tiện nghi, mà vì ,tâm luôn nghĩ về những điều đã xảy ra, hoặc lo lắng những chuyện chưa đến. Khi tiếp xúc với thiền và giáo lý chánh niệm, ta sẽ thấy mình bắt đầu thay đổi: biết thưởng thức hơi thở, một tách trà nóng, hay sự yên bình trong căn phòng nhỏ. Thực tập chánh niệm sẽ khiến giây phút hiện tại trở nên tuyệt đẹp.
Nhưng điều này có đúng với tất cả mọi người không? Có phải giây phút hiện tại lúc nào cũng “đẹp”? Trong truyền thống thiền Vipassanā (Minh sát), hành giả ghi nhận từng hơi thở, từng chuyển động, từng cảm thọ. Khi quan sát kỹ, hành giả không thấy “đẹp” hay “xấu”, mà chỉ thấy sự vô thường thay đổi từng sát na, sự bất như ý trong tâm và vô ngã không có gì là "của tôi". Cái gọi là “đẹp – xấu”, “dễ chịu – khó chịu” thật ra chỉ là nhãn dán của tâm thức, cái chúng ta thấy chỉ là “như nó đang là”. Khi thấy một cảnh đẹp vì ta đang yêu, hay thấy một khoảnh khắc mê ly khi dùng chất gây nghiện, đó không phải “giây phút hiện tại thanh tịnh”, mà là cảm giác sinh lý và tâm lý bị khuấy động do ngoại cành tạo ra. Cho nên, chánh niệm theo đúng tinh thần Phật dạy không nhằm tạo ra một giây phút dễ chịu, mà giúp ta thấy đúng bản chất các pháp.
Nếu bạn đang thực tâp thiền định và nếu bạn làm với chánh niệm thì cảm giác nhận được chỉ là ngồi lâu thì đau, còn tâm thì suy nghĩ lung tung, đôi khi buồn ngủ hoặc khó chịu. Nếu bạn đang là người bệnh, người đau răng, hay người đang mệt mỏi sẽ không thấy “hiện tại thật tuyệt vời”. Nhưng điều kỳ diệu khi ta nhìn sự thật đúng như nó đang là – dù dễ chịu hay khó chịu – tâm tự nhiên nhẹ, vì không phải chiến đấu hay chống cự nữa. Chỉ là chánh niệm không biến xấu thành đẹp, không biến khổ thành sướng. Chánh niệm giúp ta chấp nhận sự thật, và sự chấp nhận ấy đem lại bình an.
Giây phút hiện tại không cần phải đẹp. Nó chỉ cần thật.
Vì sao có lúc ta thấy “hiện tại thật tuyệt vời”? Nếu tâm thường buồn rầu, luôn nghĩ chuyện xa xôi, thì việc quay lại với hiện tại giống như uống một ly nước mát – ta thấy dễ chịu ngay. Cảnh vật vốn không đẹp cũng không xấu. Như câu nói " người buồn cảnh có vui đâu bao giờ " Tâm ta vui thì cảnh vui, Tâm ta buồn thì cảnh buồn. Vậy cảnh đẹp hay xấu? Điều đó tùy vào cách ta đang nhìn.
Đứng từ trí tuệ Bát Nhã thì cảnh không đẹp cũng không xấu. Đứng từ tâm phân biệt thì cảnh vẫn có đẹp, có xấu. Cả hai đều đúng, tùy góc nhìn của ta.
Tôi thích câu chuyện về lý nước trong buổi học như sau :
Một vị giáo sư trong buổi giảng về stress đưa ly nước lên và hỏi:
“Ly nước nặng bao nhiêu?”
Sau đó ông nghe được khá nhiều câu trả lời và vị giáo sư đã nỏi thật ra điều quan trọng không phải là nó nặng bao nhiêu, mà bạn cầm nó trong bao lâu.
Cầm một phút thì nhẹ.
Cầm một giờ thì đau.
Cầm cả ngày thì tê liệt.
Hảy đặt ly nước xuống thế thôi
Tâm ta cũng vậy, nỗi lo không lớn, nhưng ôm nó suốt ngày thì thành gánh nặng. trong đạo Phật, buông xả chính là học đặt xuống, những lo âu, những phiền não, những việc không thể giải quyết ngay.
Trở lại bài kinh "Người biết sống một mình " là tinh thần của Kinh Người biết sống một mình không phải là sống tách biệt hay cô đơn. Đơn giản chỉ là ta không bị quá khứ kéo lùi, không bị tương lai lôi tới, không bị người khác làm tâm dao động, không để vọng tưởng chi phối. Người biết sống một mình là người biết đặt những gánh nặng ấy xuống — ít nhất là trong thời gian tu học.
Khi tâm được nghỉ ngơi, sáng suốt trở lại, ta có thể trở về đời sống với sự nhẹ nhàng hơn. Giáo lý “an trú trong hiện tại” của Đức Phật không phải là đi tìm một khoảnh khắc đẹp đẽ hay dễ chịu. Mà chỉ là thực tập chành niệm trong từng giây phút để thấy rõ thân tâm đang như thế nào; chấp nhận sự thật như thị; không phóng chiếu, không tô vẽ; không dán nhãn đẹp – xấu; biết lúc nào cần buông xuống.
Khi thực tập như vậy, ta tự nhiên trở thành người biết sống một mình – sống với chính mình, không bị quá khứ hay tương lai chi phối, và tìm được sự bình an ngay trong đời sống bận rộn.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét