So sánh

 Khi bạn ngồi thiền phải có những tỉnh giác. Một là công phu này nó có lợi ích gì hay không. Thứ hai là cách làm việc của mình có thuận lợi không. Công việc này nó có đưa mình ra khỏi cảnh giới chánh niệm không. Hãy nhớ rằng từng giây phút tu tập là danh sắc tu tập chứ không phải ai đó đang tu tập. Và phải ghi nhớ các câu này:

"Chỉ có sự khổ chứ không có người bị khổ.

Chỉ có nguyên nhân sanh khổ chứ không có ai tạo khổ.

Chỉ có cứu cánh thoát khổ chứ không có người thoát khổ.

Chỉ có con đường hành trì thoát khổ chứ không có người nào hành trì con đường đó."

Có nghĩa là mỗi lần bạn tu hành chỉ có chánh niệm và trí tuệ làm việc chứ không có "Tôi đang có chánh niệm". Phật dạy "cái tôi không thật" cho nên kông có "Tôi đang có chánh niệm" mà chỉ ghi nhận "Chánh niệm đang có mặt. Chánh niệm có mặt sẽ cảm nhận đựoc Từ tâm đang có mặt, Tâm tham đang có mặt, Tâm sân đang có mặt. Cơn đau đang có mặt. Sự thoải mái đang có mặt, ...". Chỉ vậy thôi. Có thể bây giờ nghe những điều trên rất là kỳ, nhưng mai này khi bạn bị bị trọng bệnh mới nhận thức được. Ghi nhận "Sự sợ hãi đang có mặt" nó tốt hơn là "Tôi đang sợ hãi". Sống chết phải nhớ cái này. Đau quá, chỉ biết rằng "Cơn đau đang có mặt" thôi. Bạn siêu hơn nữa là "Cơn đau vừa biến mất".

Khi chánh niệm bạn dày dặn thì lúc đó bạn sẽ thấy rằng mọi cái bạn ghi nhận được nó "vừa biến mất" chứ không phải "đang có mặt" nữa. Điều này thuộc về tâm pháp, khi ta ghi nhận được nó thì nó đã "vừa biến mất" chứ không phải là "đang có mặt". Thí dụ, tôi đang bực mình, tôi biết rằng cái sự bực mình nó vừa biến mất. Vì sao? Vì khi cái tâm bực mình được ghi nhận thì lúc đó nó đã nhường chỗ cho chánh niệm rồi. Còn cách nói thế gian là mình sống trong hiện tại. Mình nói mình tâm sân mình biết mình đang có tâm sân. Đó là cách nói phổ thông dành cho người không biết giáo lý. Những người biết giáo lý thì phải hiểu rằng khi ta nhận diện được tâm tham, nhận diện được tâm sân, thì ngay lúc đó nó vừa biến mất. Bởi vì nó phải biến mất để nó mới nhường chỗ cho cái chánh niệm ghi nhận nó. Không bao giờ hai cái tâm thiện, ác cùng có mặt một lúc. Hai tâm thiện không cùng có mặt thì làm gì có chuyện hai tâm thiện và ác cùng có mặt được? 

Thí dụ" Một đoàn tàu chạy trên đường rầy, trong từng khoảnh khác trên mỗi đường rầy chỉ có một toa chứ không có hai toa. Hai đường rầy thì được, chứ trên một đường rầy thì phải có toa trước toa sau. Như khi bạn hiểu về luân hồi tức là một vòng tròn tiếp nối không có sự trùng lắp.

Khi bạn đang sống trong cuộc sống, đang trong lúc tu tập thiền định, ngay trong cuộc sống này luôn luôn ghi nhớ "Ta đang có mặt trong một cuộc luân hồi vi mô". Và "Luân hồi vi mô là mở đường, là nền tảng cho luân hồi vĩ mô". Luân hồi vĩ mô là đầu thai kiếp này qua kiếp kia. Luân hồi vi mô là sự chuyển đổi từ buồn, vui, sướng, khổ, thiện, ác trong từng phút. Chính cái luân hồi vi mô nó mới tạo ra luân hồi vĩ mô. Và ai là người nhận ra cái đó? Người đang sống chánh niệm. Cứ đọc như câu thần chú "Ta sống nhiều với cái gì thì ta sẽ đi với cái đó". Trong Phật giáo, quan niệm về luân hồi vi mô và vĩ mô là một phần của quá trình tu tập và nhận thức. Luân hồi vi mô, hay sự chuyển đổi liên tục của cảm xúc và hành động trong từng khoảnh khắc, được xem như là nền tảng cho luân hồi vĩ mô, tức là chuỗi tái sinh từ kiếp này sang kiếp khác. Sự nhận thức về luân hồi vi mô giúp người tu tập sống chánh niệm và nhận ra rằng mọi hành động và suy nghĩ đều có ảnh hưởng đến chu kỳ tái sinh của bản thân. 

Khi hiểu được như vậy thì cái chuyện cầu an, cầu siêu có cần thiết hay không?. Cái vi mô của bạn mà yếu quá thì bạn mới cần cầu siêu. Cho nên đạo Phật chỉ cho chúng ta con đường tu tập để mình tự cứu lấy mình. Nếu không thì cả đời làm những chuyện ác đến khi cần tử nghiệp rồi thì đem tiền để mời thỉnh Tăng Ni tới để cầu siêu độ , việc này là trái vơi lời dạy của phật rồi. Nếu cho rằng nhờ Tăng Ni cầu mà siêu được thì cõi trời chắc dành cho các bậc đại gia, đại phú rồi. Cõi trời là nơi dành cho những ai có tâm tu tập thiện lành, cho tất cả mọi người và rất tiếc cõi lành thì không thể mua bằng tiền 

Phật giáo có câu chuyện khá thú vị "Có một ông hành giả hỏi vị thiền sư "Có cách nào thu gọn Phật pháp trong một câu nói không?". Vị thiền sư mới lấy một cây que vạch một đường dưới đất, rồi hỏi "Đường vạch này dài hay ngắn?". Ông hành giả nói "Thưa Ngài, nói không được, bởi vì muốn nói dài hay ngắn mình phải so với cái gì đó." Thiền sư mới nói "Đó, Phật pháp là gom trong đó đó."

Tại sao Phật pháp gom trong câu đó? Là vì mình có so sánh nên mình mới ghét cái này thích cái kia. Vì mình có thích ghét mình mới làm các việc thiện ác. Khi tâm bạn so sánh một cái áo mịn màng và một cái áo vài thô nhám thì bạn sẽ thấy thích cái mịn màng mà ghét cái thô nhám đó. Bạn phải có "so sánh" trong đó mới tạo nên tâm "thích và ghét"

Đời sống này nó là một sự so sánh. Tại sao thích ăn cay? Là vì cái cay nó ngon hơn cái không cay. Tại sao sợ cay? Là vì cái không cay nó ngon hơn cái cay. Tại sao có những món mình phải ăn nóng? Là vì ăn nóng nó ngon hơn không nóng. Có nhiều món là mình phải ăn lạnh nó ngon hơn không lạnh.  Có nghĩa là ghét và thích nó đều đi ra từ so sánh. Từ có so sánh mới có thích ghét. Từ có thích ghét nên người ta mới có trốn ghét tìm thích. Và có nhiều con đường trốn ghét tìm thích. Con đường thứ nhất là thiện ác bất chấp. Con đường thứ hai là làm lành lánh dữ. Để làm gì? Để kiếm được cái thích và né được cái ghét. Như vậy toàn bộ Phật pháp nằm trong đường vạch đó trong câu chuyện kể mà thôi.

Phỏng theo pháp thoại sư Tịnh Không và sư Toại Khanh