Sống Chánh Niệm

 Khi ta bận tâm quá nhiều về vật chất, tâm linh sẽ dần bị lãng quên. Một câu hỏi thường đặt ra là: “Nếu muốn sống đời sống tâm linh thì phải làm gì?” Đức Phật đã dạy rằng: Hãy học giáo lý căn bản và sống Chánh Niệm. Ngài không yêu cầu chúng ta làm điều gì cao xa hay phức tạp. Đối với cả người Phật tử tại gia lẫn người xuất gia, hai việc này là trọng tâm: học giáo lý và sống Chánh Niệm.

Học giáo lý là gì?

Học giáo lý nghĩa là tìm hiểu các lời dạy của Đức Phật thông qua các vị thầy, trường thiền, hoặc các trung tâm dạy giáo lý như trung tâm Kamala của sư Toại Khanh. Qua việc học này, ta hiểu được các nguyên tắc cốt lõi của đạo Phật để áp dụng vào đời sống.

Sống Chánh Niệm là gì?

Chánh Niệm là nhận biết rõ ràng mọi hành động của mình, không thêm bớt. Khi rời khỏi nhà, bạn làm gì thì hãy biết rõ điều đó. Đơn giản là giữ ý thức rõ ràng trong mọi hoạt động thường ngày như rửa mặt, đánh răng, quét nhà. Hãy thử duy trì trạng thái này trong một ngày; bạn sẽ cảm nhận được sự khác biệt rõ rệt—một cảm giác an lạc và tươi mới.

Chánh Niệm không đòi hỏi sự thay đổi lối sống, mà là sự thay đổi cách nhìn và cảm nhận. Ví dụ, khi nhìn ra xung quanh, người không hiểu giáo lý thường thấy nhà cửa, xe cộ, tường vách. Nhưng với người sống Chánh Niệm, những thứ đó không còn là trọng tâm; thay vào đó, họ chỉ thấy rằng mình đang thấy, đang nghe, đang cảm nhận. Đây là sự chuyển đổi trong cách nhận thức mà Đức Phật gọi là "sống với sáu căn" (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý).

Tứ Niệm Xứ: Thân, Thọ, Tâm, Pháp

Để thực hành Chánh Niệm, Đức Phật giới thiệu bốn phương pháp: Thân, Thọ, Tâm, Pháp. Những pháp này không chỉ giúp giải thoát khỏi khổ đau mà còn dẫn đến giác ngộ.

Thân: Ghi nhận mọi cử động của cơ thể như đi, đứng, nằm, ngồi, hít thở. Ví dụ, khi bạn gãi đầu, hãy biết rằng mình đang gãi đầu.

Thọ: Nhận biết cảm giác—dễ chịu, khó chịu, hay trung tính—khi chúng phát sinh.

Tâm: Quan sát trạng thái tâm trí như vui, buồn, lo lắng, hay an lạc.

Pháp: Hiểu rõ bản chất của các hiện tượng, cả bên trong lẫn bên ngoài, đều vô thường và không thuộc về cái tôi.

Hiểu đúng về Chánh Niệm

Có một hiểu lầm phổ biến rằng Chánh Niệm là làm mọi thứ thật chậm. Nhất là trong các thiền viện, điều này không đúng. Đức Phật không bao giờ dạy rằng phải làm chậm mọi hành động. Ngài chỉ khuyên ta hạn chế những công việc không cần thiết và tập trung vào việc quan sát bản thân trong hiện tại.

Một câu chuyện vui minh họa: Một cư sĩ đang đi kinh hành nhưng lùi lại phía sau. Khi được hỏi, bà giải thích rằng thầy dạy phải "bắt đầu lại từ đầu" nếu thất niệm. Bà hiểu sai, nghĩ rằng phải lùi lại vị trí ban đầu thay vì chỉ cần tiếp tục Chánh Niệm từ thời điểm hiện tại.

nói tóm lại sống Chánh Niệm không phải là điều gì xa vời hay khó thực hiện. Đó là một cách sống tỉnh thức, ghi nhận mọi điều xảy ra với tâm trong sáng và không phán xét. Qua Chánh Niệm, ta không chỉ giải thoát khỏi những lo âu thường nhật mà còn tiến gần hơn đến sự giác ngộ.

++Bài viết này được tôi viết lại khi nghe qua lời giảng của sư Toại Khanh. Có thể những thiền sư khác sẽ có cách giải thích về lối sống chánh niệm, chúng ta sẽ tùy theo duyên với các vị sư nào mà chúng ta được nghe pháp mà hiểu như thế nào thôi.