Hiểu về Cái Tôi

 

Cái tôi (bản ngã) là sự bám chấp vô thức vào hình ảnh mà ta tự tạo ra về bản thân, hình ảnh này được hình thành từ những điều cha mẹ dạy dỗ, xã hội ảnh hưởng và khắc sâu vào tâm trí ta từ khi còn nhỏ. Toàn bộ suy nghĩ, cảm xúc và hành động của ta đều bắt nguồn từ hình ảnh đó. Khi ta đồng nhất sự tồn tại của mình với cái tôi này, bất kỳ sự thay đổi nào cũng trở thành mối đe dọa, khiến ta phản ứng bằng cách bảo vệ nó một cách quyết liệt. Ta mong muốn thế giới xung quanh thay đổi theo ý mình thay vì điều chỉnh bản thân để hòa hợp với thực tại.

Cái tôi xuất hiện mỗi khi ta tự trói buộc mình vào một mô thức suy nghĩ hay một hệ thống tư tưởng nhất định. Thường thì ta không nhận ra mình đang bị chi phối cho đến khi cảm xúc bùng lên—có thể là tức giận, kiểm soát, áp đặt, buồn bã, lo âu, hoặc thậm chí là hạnh phúc. Mỗi khi ta cảm thấy mình hoàn toàn “có lý” và cho rằng người khác phải thay đổi theo mình, đó chính là lúc cái tôi đang chi phối. Khi đó, ta áp đặt lên thực tại những giả định, định kiến và mong muốn cá nhân. Nếu hoàn cảnh hoặc con người xung quanh không đáp ứng mong đợi, ta phản ứng để giành lại quyền kiểm soát. Chính vì vậy, khi sống theo cái tôi, ta không thể nhìn nhận người khác bằng bản chất thật của họ, mà chỉ qua lăng kính của những kỳ vọng và quan niệm cá nhân.

Mọi thứ liên quan đến cái tôi thực chất chỉ là lớp mặt nạ che giấu nỗi sợ hãi sâu thẳm bên trong ta. Nỗi sợ lớn nhất chính là buông bỏ và đối diện với bản chất bí ẩn của sự sống. Khi sống theo cái tôi giả tạo, ta không thể chạm đến cốt lõi tâm hồn của con cái mình. Kết quả là chúng lớn lên xa rời bản chất thật của chính mình, mất đi sự kết nối với thế giới xung quanh. Bản chất trong sáng và thuần khiết của trẻ em bị che lấp bởi những nỗi sợ do cái tôi của cha mẹ áp đặt.

Vậy nên, để con cái có thể trưởng thành đúng với con người thật của mình, cha mẹ cần học cách buông bỏ cái tôi. Khi quan sát quá trình trưởng thành của con một cách tự nhiên, ta có thể nhận ra rằng con chính là những người thầy của mình. Sống tỉnh thức có nghĩa là không xem con như một tờ giấy trắng để ta tự do vẽ lên những kỳ vọng, mà là những người bạn đồng hành, giúp ta thay đổi giống như cách ta đang giúp con thay đổi. Điều quan trọng là ta có sẵn sàng từ bỏ suy nghĩ rằng mình “biết tất cả”, có dám bước xuống khỏi vị trí quyền lực để học hỏi từ những tâm hồn nhỏ bé nhưng vô tư, tỉnh thức nhất hay không.

Sống với bản chất thật của mình là một hành trình chuyển hóa liên tục, là sự nhận thức rằng ta luôn trong dòng chảy của sự phát triển và hoàn thiện. Khi buông bỏ cái tôi, ta có thể lắng nghe tiếng nói sâu thẳm và tĩnh lặng bên trong, vượt qua những ồn ào của cuộc sống. Bản thể chân thật không cần đến sự xác nhận từ bên ngoài mà chỉ cần sự hòa hợp giữa tâm trí, cơ thể và hiện tại.

Khi sống đúng với bản chất của mình, ta vẫn có thể duy trì những mối quan hệ, tài sản hay tiện nghi vật chất, nhưng chúng không còn là thứ định nghĩa ta. Nếu ta lệ thuộc vào những điều đó để tìm kiếm hạnh phúc, ta chỉ đang nuôi dưỡng cái tôi. Ngược lại, nếu ta sử dụng chúng để phục vụ và mang lại giá trị cho người khác, chúng trở thành phương tiện giúp ta tiến gần hơn với bản thể chân thật của mình.

Mặc dù cách thể hiện cái tôi ở mỗi người có thể khác nhau, nhưng chúng đều có những khuôn mẫu chung. Hiểu rõ cách cái tôi hoạt động là bước đầu tiên để ta nhận ra và vượt qua sự chi phối của nó, mở ra con đường sống tự do và tỉnh thức hơn.