Hãy Sống Với Những Gì Mình Thật Có

Ngày xửa ngày xưa, dưới chân dãy Hy Mã Lạp Sơn, có một vương quốc trù phú tên là Thắng Man. Tuy giàu có và phồn vinh, nhưng người dân nơi đây lại sống trong sự giả dối và chạy theo những giá trị phù phiếm.

Bên ngoài hoàng thành, giữa khu chợ nhộn nhịp, có một người đàn ông sống bằng nghề bán mũ. Mặc dù những chiếc mũ của anh rất đẹp và hữu dụng, nhưng chẳng ai đoái hoài đến. Buôn bán ế ẩm, anh buồn bã nghĩ đến việc bỏ nghề, tìm hướng khác mưu sinh.

Trên đỉnh núi tuyết quanh năm phủ trắng, có một nhà tiên tri ẩn tu đã nhiều năm, được đồn là người đã thành tiên. Khi vương quốc tổ chức đại hội cho dân chúng ăn chơi, vui hưởng, nhà tiên tri chống gậy xuống núi để quan sát nhân tình và tiên đoán vận mệnh quốc gia.

Giữa dòng người tấp nập, tiếng cười nói vang trời, nhà tiên tri dừng chân trước cửa hàng bán mũ. Thấy người đàn ông ngồi buồn bã, ông hỏi:

– Con gặp chuyện gì mà trông não nề vậy?

Người đàn ông than:

– Thưa ngài, mũ của con đẹp, lại hữu dụng, nhưng chẳng ai mua. Trong khi đó, người ta sẵn sàng vung tiền cho những trò vui chơi phù phiếm, những món đồ vô bổ chỉ để rồi vứt bỏ. Họ chẳng hề quan tâm đến những thứ thực sự có giá trị.

Nhà tiên tri khẽ thở dài rồi hỏi:

– Con có muốn bán được mũ không?

– Dạ muốn chứ! Nếu được, con xin hậu tạ ngài.

Nhà tiên tri lắc đầu:

– Ta không cần hậu tạ. Nhưng hãy nghe ta.

Ông chỉ ra đường và nói:

– Con có thấy bộ quần áo tầm thường cô gái kia đang mặc không? Nếu đó là váy áo của công chúa, thì dù xấu đến mấy cũng thành mốt. Mọi người sẽ tranh nhau mua.

– Dạ, đúng vậy!

– Vậy thì mũ của con, ngoài giá trị thật, hãy gắn cho nó một giá trị giả tạo mà người ta khao khát.

Người đàn ông ngạc nhiên:

– Nhưng ngoài việc che nắng mưa, mũ của con có giá trị gì khác?

Nhà tiên tri gõ nhẹ gậy lên đầu anh ba cái rồi bảo:

– Ngày mai, con hãy đem chiếc mũ đẹp nhất biếu một người nổi tiếng đạo đức trong kinh thành. Khi ông ấy đã đội, con hãy quảng bá rầm rộ rằng đây là chiếc mũ tượng trưng cho đạo đức, cho phẩm hạnh. Rồi con sẽ trở nên giàu có.

Nói rồi, nhà tiên tri thoắt cái biến mất. Người đàn ông suy nghĩ mãi, cuối cùng quyết định làm theo. Dù sao, chỉ mất một chiếc mũ, còn hơn ngồi chờ cảnh trắng tay.

Anh tìm đến ông Nakaya – một nhà đạo đức nổi tiếng – và cung kính nói:

– Thưa ngài, con là kẻ bán mũ nghèo hèn, không có gì quý báu, chỉ xin biếu ngài chiếc mũ đẹp nhất của con như một lời bày tỏ lòng ngưỡng mộ. Chỉ mong ngài đội một lần là đủ.

Nakaya vốn không ngờ một kẻ thấp hèn lại biết đến mình, liền vui vẻ nhận lời.

Vài hôm sau, thấy tận mắt nhà đạo đức đã đội mũ, người đàn ông liền mở hàng, lớn tiếng rao:

– Mại dô! Mại dô! Đây không phải là chiếc mũ bình thường! Nó là biểu tượng của đạo đức, phẩm giá và lòng đáng tin! Chính ngài Nakaya đã đội mũ của chúng tôi! Hãy đội mũ, để ai cũng biết bạn là người cao quý!

Ban đầu, người ta còn nghi ngờ. Nhưng sau khi xác minh rằng ông Nakaya đúng là có đội mũ, họ ùn ùn kéo đến mua. Từ người thường đến quan chức, thương gia, ai cũng muốn đội chiếc mũ để chứng tỏ phẩm chất của mình. Thậm chí cả những kẻ chuyên lừa đảo cũng thi nhau đội mũ – vì có mũ thì thiên hạ tin tưởng, dễ dàng làm ăn.

Chẳng bao lâu, chiếc mũ trở thành mốt. Người bán mũ trở nên giàu có, thuê thêm thợ, mở rộng sản xuất. Anh nghĩ đến nhà tiên tri và đem theo mấy chục lạng vàng leo lên Hy Mã Lạp Sơn để hậu tạ.

Nhưng nhà tiên tri nói:

– Ta không cần tiền bạc. Nhưng con hãy bán nhà cửa, chuyển đến một nơi khác mà sống. Những giá trị vay mượn, giả tạo sẽ không tồn tại lâu dài. Một khi sự thật bị phơi bày, những kẻ dựa vào đó sẽ bị xem là đạo đức giả.

Rồi ông chậm rãi nói tiếp:

– Nhưng trong thế giới Ta Bà này, đôi khi đạo đức giả lại cần thiết. Nó giúp người ta che giấu sự thật bên trong.

Nghe lời dạy, người đàn ông lấy cớ về chịu tang mẹ, dọn nhà đi nơi khác. Từ đó, không ai còn biết tung tích anh ra sao.

Trích trong truyện Thiền

Tóm tắt ý nghĩa câu chuyện:

Câu chuyện "Hãy sống với những gì mình thật có" phản ánh sự thật trong xã hội rằng đôi khi, giá trị thật không được trân trọng bằng vẻ ngoài hào nhoáng hay danh tiếng vay mượn. Người bán mũ tuy sản phẩm có ích, nhưng chỉ khi gán cho chiếc mũ một hình ảnh giả tạo – biểu tượng của đạo đức và phẩm hạnh – thì nó mới được ưa chuộng.

Câu chuyện cũng gửi gắm một thông điệp sâu sắc: giá trị giả tạo có thể giúp người ta thành công nhất thời, nhưng không thể tồn tại lâu dài. Khi sự thật bị bóc trần, những kẻ sống trong lớp vỏ giả dối sẽ bị lộ diện và mất tất cả. Tuy nhiên, trong thế giới đầy hư ảo này, đôi khi "đạo đức giả" lại được xem là cần thiết – như một lớp mặt nạ để con người tồn tại trong xã hội.

Bài học rút ra:

Hãy sống thật với giá trị của bản thân. Sự thành công nếu xây dựng trên nền tảng không chân thật sẽ không bền vững.

Thiên Lan