Biết Trách Ai Đây?

 Khi đọc xong bài viết “Biết Trách Ai Đây?” của sư Toại Khanh là một tùy bút đậm chất suy tư, chất chứa nỗi niềm trước cảnh đời éo le, những trái ngang trong nhân tình thế thái, đồng thời đan xen chiều sâu của tư tưởng Phật giáo về luân hồi, nghiệp báo và lòng từ bi. Dưới đây là bản viết lại với văn phong mạch lạc, truyền cảm và dễ tiếp cận hơn, nhằm giúp người đọc đại chúng hoặc người mới học đạo như tôi có thể tiếp nhận và đồng cảm sâu sắc hơn hy vọng vẫn giữ nguyên ý từ với nội dung như sư Toại Khanh muốn truyền đạt. Các bạn có thể vào trang web của sư để đọc nguyên văn của sư như khi sư đang thuyết giảng vậy 

Mấy hôm nay, tôi tình cờ đọc vài trang báo mạng khiến lòng chùng xuống. Thật khó tin khi người ta có thể quay ngoắt thái độ nhanh đến thế: từ hết lời ca ngợi khi còn "cùng chiếu", bỗng chốc quay sang dè bỉu, chì chiết nhau khi chẳng còn lợi lộc gì ràng buộc. Đời người sao buồn đến vậy? Đã từng quý nhau, lẽ nào không thể giữ một chút nghĩa tình, dù không còn đồng hành?

Nhớ ngày xưa, khách giang hồ chỉ cần một chén rượu là dám thề sống chết có nhau. Còn bây giờ, lời thề cũng chóng vơi như giọt sương mai. Chẳng trách sao bao bi kịch cổ tích – từ chuyện An Dương Vương và Mỵ Châu, đến Kiều Phong và A Châu – đều lặp lại cái kết đau lòng vì những hiểu lầm, phản bội, nghi kỵ.

Tôi lại nhớ đến một câu chuyện trong kinh Phật: một đêm nọ, vị lão tăng vô tình làm mù mắt người học trò – một vị sa-di đã chứng quả La-hán – chỉ vì chiếc cán quạt lỡ chạm trúng. Biết mình gây ra tai họa, vị thầy hối hận khôn nguôi, nhưng người đệ tử chỉ nhẹ nhàng đáp: "Thưa thầy, đó không phải lỗi của thầy, mà là khổ thân trầm luân, có thân là có nạn." Một câu nói đơn sơ mà bao trùm cả nỗi thống khổ của kiếp người.

Trong kinh điển Nam Truyền, không thiếu những câu chuyện như thế: Tôn giả Mục-kiền-liên từng đọa làm ác ma, hành hạ cha mẹ chỉ vì nghe lời người vợ độc ác. Hay thiên chủ Tự Tại từng phát tâm cúng dường Phật Ca-diếp, lại quay sang ganh ghét Phật Cồ-đàm, tìm đủ cách quấy nhiễu. Và cả Đề-bà-đạt-đa – người tu hành suốt hai Tăng-kỳ kiếp – cuối cùng vẫn âm mưu sát hại Phật Thích-ca. Những nhân vật này cho thấy rõ: dù là bậc tu hành, nếu còn trong luân hồi thì vẫn có thể lầm lỗi, vẫn bị cuốn vào vòng xoáy thiện ác.

Tôi theo Phật giáo Nam Truyền, nên ít khi nhắc tới khái niệm “Phật tánh” của Bắc Phái. Nhưng trong lòng vẫn tin: ai cũng có khả năng giác ngộ. Đã từng qua vô lượng kiếp luân hồi, ai chưa từng là bậc hiền nhân, và cũng ai chưa từng làm kẻ ác? Thiện và ác như hai dòng năng lượng song hành trong mỗi người. Chúng không chỉ đối nghịch mà đôi khi còn sinh ra nhau – như sáng với tối, nóng với lạnh. Và cũng bởi vậy, chỉ khi vượt khỏi cả thiện lẫn ác thì mới thoát khỏi luân hồi, mới đạt được giải thoát.

Có lúc tôi nghĩ về Bồ-tát Thường Bất Khinh – vị Bồ-tát cả đời chỉ biết chắp tay cung kính với mọi người, vì thấy ai rồi cũng có thể thành Phật. Tôi cũng nhớ đến Bồ-tát Thường Đề – người chỉ biết khóc thương chúng sinh, áo ngực ướt đẫm vì bi mẫn khổ đau nhân thế. Hai hình ảnh ấy – một người luôn tin vào Phật tính trong mọi loài, một người khóc mãi vì lòng từ bi không thể nguôi – khiến tôi kính phục vô cùng. Dù là Nam hay Bắc truyền, thì tinh thần từ bi và trí tuệ vẫn luôn là cốt lõi của đạo Phật.

Vậy đó, mấy hôm nay tôi cũng muốn học theo ngài Thường Bất Khinh, để tiếp tục yêu thương, bao dung với đời. Nhưng rồi lại có lúc lòng chợt mềm, chỉ muốn bật khóc như ngài Thường Đề. Nhìn quanh đâu cũng thấy sự đời trái ngang, tình người chênh vênh, lòng tin mong manh quá đỗi. Có khi chợt thấy nhớ một điều gì đó mơ hồ, bâng khuâng, không rõ tên – như một câu vọng cổ nghèn nghẹn giữa chốn đời hư ảo.

Phải rồi, biết trách ai đây?