Hiểu Đúng Về Giác Ngộ

Trong đạo Phật, giác ngộ không phải là một điều gì xa vời hay huyền bí, mà là thấy được sự thật về con người và vạn vật.

Đức Phật dạy rằng giác ngộ là thấy được vô ngã,  tất cả những gì thuộc về con người – thân thể, cảm xúc, suy nghĩ, hay bất kỳ hiện tượng nào ngoài ta – đều không có một “cái tôi” thường hằng, cố định. Mọi thứ đều do duyên hợp mà thành, rồi cũng sẽ thay đổi và tan rã.

Nếu chúng ta chấp vào thân thể, cảm xúc hay ý nghĩ này là “của tôi, là tôi, là bản ngã của tôi”, thì sẽ sinh ra đau khổ. Bởi vì mọi thứ đều vô thường, nên bám víu vào cái ngã chỉ khiến ta thất vọng.

Giác ngộ là nhận ra rằng không có một “cái tôi” cố định nào. Thấy được vô ngã chính là mở ra con đường thoát khổ.

Giác ngộ là thấy mọi sự vật như thật và Đức Phật gọi đó là “tri kiến như thật” – nghĩa là thấy sự vật đúng như bản chất của chúng, không thêm vào ý kiến hay định kiến cá nhân.

Ví dụ: một bông hoa chỉ là bông hoa – nó có tánh, có hình, có nhân duyên để nở, có lúc tàn. Khi thấy được như vậy, ta không còn chấp thủ vào sự đẹp – xấu, còn – mất.

Một ví dụ đơn giản hơn là khi ta mặc một bộ áo đẹp hay xấu đều do lời khen hay chê của người nhìn nó, nếu ta không có chấp thủ vào sự đẹp-xấu  thì cái áo chỉ là miếng vải che thân

Khi có cái nhìn đúng như thật, tâm ta bớt vướng mắc, sống nhẹ nhàng, tự tại hơn. Đây chính là trí tuệ đưa đến giải thoát.

Giác ngộ là vượt qua tham, sân, si. Đức Phật dạy rằng sáu căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý) luôn tiếp xúc với sáu trần (sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp), và chúng dễ bị thiêu đốt bởi ba ngọn lửa: tham lam, giận dữ, si mê.

Con đường tu tập là làm sao dập tắt những ngọn lửa ấy. Tham, sân, si không phải là kẻ thù bên ngoài, mà là “ma quân” ở trong chính tâm ta. Chỉ khi hàng phục được chúng, ta mới thật sự tự do.

Kinh điển còn nhắc đến “mười đội quân ma” như: dục vọng, buồn chán, đói khát, hôn trầm, sợ hãi, nghi ngờ, ham danh lợi, kiêu mạn… Tất cả đều cản trở sự giác ngộ. Đức Phật đã vượt qua chúng bằng thiền định và trí tuệ, và đó cũng là con đường cho mỗi người chúng ta.

Nếu Đức Phật là một con người giác ngộ, không phải là Thượng đế hay đấng tạo hoá, thì những gì Ngài giác ngộ được và thực hiện được, dĩ nhiên những người khác cũng có thể đạt được và làm được. Nhưng đạt được bằng cách nào? Câu trả lời đơn giản là hãy mạnh dạn đặt từng bước chân vững chắc lên con đường xa xưa mà đức Phật đã đi qua. Đó là con đường: nhận chân đau khổ như một thực tại, truy ra nguồn gốc của đau khổ, cảm nhận trạng thái vắng mặt đau khổ và thực hiện con đường thoát khổ đó. Đó là con đường dẫn đến sự chấm dứt của khổ, từ thế giới của sự sanh đến thế giới vô sanh, từ mê mờ đến tỉnh thức. Giác ngộ không phải là điều xa xôi, mà là thấy ra sự thật: đời sống này vô thường, không có cái tôi cố định; mọi sự vật đều nương nhau mà thành; và khổ đau bắt nguồn từ tham, sân, si trong chính tâm mình.

Người biết nhìn mọi sự đúng như thật, không bám chấp, sẽ sống nhẹ nhàng, tự tại, và từ đó mở ra con đường giải thoát.