Biểu tượng hoa Sen và bùn

 

Sen và bùn là những hình ảnh quen thuộc trong giáo lý đạo Phật. Chúng ta thường nghe nói rằng, hạnh phúc chỉ có ý nghĩa khi có khổ đau làm nền tảng. Cũng giống như hoa sen chỉ có thể nở rộ khi có bùn làm chất dinh dưỡng. Nhưng nếu như ta không bị vướng mắc vào những ý niệm này, mà nhìn sự vật một cách trung thực, thì ta sẽ nhận ra rằng, hoa sen và bùn đều có bản chất riêng của mình. Và nếu như ta để cho chúng tồn tại một cách tự nhiên, thì chúng đều có giá trị ngang nhau, không phải vì cái này mà có cái kia.

Người ta hay nghĩ rằng, khổ đau là điều cần thiết để làm nổi bật giá trị của hạnh phúc. Cũng như hay dùng bùn để ca ngợi sự thanh cao của hoa sen: gần bùn mà không hề hấn gì mùi bùn. Vì thế hoa sen thường được coi là biểu tượng cho những gì cao cả, vượt lên trên những phiền não của cuộc đời. Giá trị của bùn ở đây là để làm nền cho vẻ đẹp của hoa sen càng rực rỡ.

Trong kinh Phật có dạy “Thị pháp trụ pháp vị”, tức là ta nên quan sát mọi hiện tượng đúng với bản chất của chúng, không phụ thuộc vào không gian hay thời gian  của chúng. Chúng ta nên nhìn mọi sự vật như chúng đang là. Mỗi hiện tượng đều có vị trí, một “đang là” của riêng mình, và không thể so sánh với bất cứ cái gì khác. Hoa sen có "vị" của hoa sen, bùn có "vị" của bùn. Mùi thơm của hoa sen hay mùi hôi của bùn là do cách cảm nhận của chúng ta thôi, chứ hoa sen hay bùn tự nhiên không có ý kiến gì! Chúng cũng không muốn tăng hay giảm giá trị cho nhau. Hoa sen sinh ra từ bùn là do duyên số, thì đó cũng chỉ là điều bình thường thôi!
Vậy khổ đau có "vị" của khổ đau, hạnh phúc có "vị" của hạnh phúc, giá trị hoàn toàn như nhau nếu chúng được như "đang là."  Thật ra thì đâu phải nhờ khổ đau mà ta mới có thể thấy giá trị của hạnh phúc, hay "hạnh phúc chỉ được nhận diện trên cái nền của khổ đau..."  Sao ta không thử nhìn thấy hương sen, mùi bùn, hạnh phúc, đau khổ... như nó đang là, và chỉ thế thôi?

Thật ra, nếu như ta biết ý thức và chấp nhận giá trị của khổ đau, thì đó cũng đã là điều rất tích cực rồi.  Nó giúp ta giảm bớt đi những bất an do sự tham cầu, chống đối, vừa lòng, nghịch ý… khi tương giao với mọi sự.  Nhưng nếu như ta không vượt thoát khỏi cái thói quen so sánh - sản phẩm của bản ngã - thì mình sẽ không để cho sự vật được như nó “đang là”, vì vẫn còn một ý niệm phân biệt, cho dù rất vi tế.

Chúng ta muốn hiểu thế nào là hoa sen thì ta hãy tiếp xúc ngay chính với hoa sen đi, hay bùn nhơ cũng vậy.  Vì chỉ có cái đang là ấy mới chính là cái thực.  Mỗi cái đều có một tuệ giác riêng của nó, và ta chỉ cần thấy trong sáng tự nhiên thôi, chứ đâu cần đến một sự phân tách hay suy tưởng xa xôi gì khác.
Nếu như ta để cho chúng được như chúng đang là, as-is, buông bớt đi những phân biện của mình, thì tuệ giác sẽ hiện rõ hơn.  Các thầy tổ vẫn thường nhắc nhở chúng ta hãy tập buông bỏ những ý niệm và lý thuyết của mình đi, dù cao siêu đến đâu, để cho tuệ giác có thể được có mặt.

Trong cuộc sống chúng ta chưa từng dừng lại để thật sự tiếp xúc với những thực tại xảy ra chung quanh. Chúng ta luôn lăng xăng nẵm bắt hết cái này đến cái khác và đây là thói quen của mọi người. Nếu chúng ta biết buông bỏ những ham muốn và mong cầu của mình, không nên can thiệp quá nhiều vào những dao động của cuộc sống thì sự bình an sẽ có mặt. Mọi sự việc hảy nhìn nó như "đang là" có thế thôi