CÁCH NHÌN TÂM

Chánh niệm là một cách sống, không chỉ là một phương pháp hay kỹ thuật. Nó đòi hỏi sự tỉnh thức liên tục trong mọi khoảnh khắc, từ những suy nghĩ nhỏ nhất đến những hành động thường ngày. Để thực hành chánh niệm, trước tiên ta cần hiểu rõ cách tâm vận hành mà không phán xét hay khiển trách.

Nhìn tâm mình mà không so sánh hay phân biệt là bước đầu của sự tỉnh thức. Khi trong lòng xuất hiện sự so sánh, ngã mạn hay những ý niệm về cái “tôi”, hãy ghi nhận chúng một cách trung thực, không ép buộc hay che giấu. Chỉ khi nhận ra và hiểu rõ những cảm xúc này, chúng mới có thể tự nhiên lắng xuống, mang lại sự khiêm nhường chân thật, không phải là một sự giả tạo hay cố gắng gượng ép.

Chánh niệm là nhìn thấy rõ sự thật trong mọi trạng thái của tâm – dù đó là ảo tưởng, mong muốn, sự ngăn cản hay trạng thái trống vắng. Đó là sự ý thức về những gì đang diễn ra trong khoảnh khắc hiện tại, không lãng quên bất kỳ cảm giác nào, dù là thô thiển hay vi tế.

Một trong những yếu tố quan trọng của chánh niệm là nhận biết tác ý, tức là động cơ và suy nghĩ trước khi hành động. Nhiều người không nhận ra những tác ý này, chỉ chú ý đến hành vi bên ngoài, dẫn đến sự hiểu lầm về chính mình. Khi ta thật sự chánh niệm, mỗi ý niệm, mỗi động lực của hành động đều trở nên rõ ràng, giúp ta sống một cách tỉnh thức và trọn vẹn hơn.

Trong nhiều năm, tôi đã liên tục nhìn vào tâm mình, ghi nhận từng niệm khởi, dù đó là sự vui mừng, lo âu hay sự lơ đễnh. Nhờ đó, tôi không bị những cảm xúc này chi phối, không bị lôi cuốn vào những suy nghĩ tiêu cực hay vô ích. Chánh niệm đã trở thành một phần tự nhiên trong cuộc sống của tôi, là cách duy nhất để tôi học hỏi về chính mình mà không cần tìm kiếm ở bên ngoài.

Một trong những trở ngại lớn nhất trên con đường chánh niệm là sự thiếu thành thật với chính mình. Nếu ta không chân thật, mọi cố gắng hành thiền hay giữ giới đều trở nên giả tạo, như một mối quan hệ không chân thành. Sự lừa dối chính mình khiến tâm trở nên rối loạn và mất phương hướng, giống như dòng sông chảy ngược, luôn phải gắng sức nhưng không bao giờ đạt được sự an lạc thật sự.

Chánh niệm không phải là cố gắng trở thành một ai khác hay đạt được điều gì to lớn. Nó chỉ đơn giản là nhìn thấy mọi sự vật như chúng đang là, không phán xét, không mong cầu. Đó là một sự buông bỏ những kỳ vọng và chấp niệm, cho phép ta sống trọn vẹn với từng khoảnh khắc của hiện tại.

Khi thực hành chánh niệm, ta học cách không để mình bị cuốn vào những câu chuyện nội tâm, không bị lôi kéo bởi những ý nghĩ không cần thiết. Điều này không chỉ giúp ta hiểu rõ chính mình mà còn mang lại sự an lạc và thảnh thơi, không bị ràng buộc bởi những cảm xúc và suy nghĩ vô ích.

Cuối cùng, chánh niệm là một hành trình tự khám phá, không phải là một điểm đến. Nó đòi hỏi sự kiên nhẫn, lòng can đảm và sự thành thật tuyệt đối với chính mình. Đó là cách duy nhất để ta thoát khỏi những ràng buộc của tâm, tìm thấy sự bình an thật sự trong mỗi khoảnh khắc của cuộc đời.

Thiền sư U jotika

Thiền sư Sayadaw U Jotika sinh ngày 05.08.1947 trong một gia đình Hồi Giáo ở Miến Điện. Thời niên thiếu Ngài được gia đình gửi học và được giáo dục trong một trường dòng Thiên chúa giáo, tốt nghiệp kỹ sư điện tử và nghiên cứu sâu rộng về khoa học, tâm lý học, triết học phương Tây.

Ngài đã lập gia đình và là cha của hai người con gái trước khi xuất gia là một nhà sư Phật giáo nguyên thủy. Ngài đã trải qua một phần tư thế kỷ sống  trong rừng sâu để độc cư tu tập với mục đích giải thoát mình khỏi những phiền não và ô nhiễm trong tâm.

Sayadaw U Jotika là Thiền sư rất được kính trọng và nổi tiếng không chỉ ở Miến Điện mà còn ở nhiều nước trên thế giới. Mặc dù sinh ra ở Miến Điện song Thiền sư có có vốn hiểu biết uyên bác về nhiều nền văn hóa khác nhau. Ngài cũng từng nghiên cứu sâu rộng về văn hóa Tây Phương và nhiều năm sinh sống ở nước ngoài. Những bài thuyết pháp của Thiền sư đã được các học trò của Ngài ghi chép lại và xuất bản thành nhiều tác phẩm nổi tiếng, trong đó có: Cuộc đời là một hành trình tâm linh, Ngôi nhà chánh niệm, Bản đồ hành trình tâm linh, Tuyết giữa mùa hè…

Đây là bài viết được chỉnh sửa sau bài pháp thoại với giọng văn  gọn gàng và có ý từ rõ ràng hơn. Tuy nhiên tôi vẫn giữ lại tinh thần và nội dung chính nhưng làm cho cách diễn đạt dễ theo dõi và gần gũi hơn nhất là cho các bạn vừa mới tập tểnh con đừong tu tập như tôi.