Trạng thái cô đơn có đáng sợ không?

 Khi bước vào con đường tu tập "Trạng thái cô đơn có đáng sợ không?" câu hỏi này trở nên không thể tránh khỏi. Con đường tu học thường là một hành trình đơn độc, nơi những mối liên hệ thân tình hay bạn bè đôi khi trở thành xa lạ, không còn chung tiếng nói. Không phải vì họ thay đổi, mà bởi chính mình đã chọn một hướng đi mà ít ai hiểu được. Sự khác biệt này tạo nên một khoảng cách, và khoảng cách đó mang tên cô đơn.

Nhưng cô đơn, nếu hiểu đúng, không phải là nỗi sợ cần tránh né. Đó là khoảng không gian mà ta trở về với chính mình, như cánh chim về tổ khi chiều xuống, như dòng sông tìm về biển cả. Cô đơn thể chất không có nghĩa là lẩn tránh mọi người, mà là tạo ra không gian cho sự tĩnh lặng. Còn cô đơn tinh thần là khi tâm trí không bị cuốn theo dòng suy nghĩ bất tận, khi ta không cần phải dựa vào sự kích thích bên ngoài để cảm thấy trọn vẹn. Đây là một dạng tự do nội tâm, nơi không có tiếng ồn của suy tưởng, chỉ có sự cảnh giác và tỉnh thức. Có người lo sợ rằng nếu không suy nghĩ về điều gì, họ sẽ trở nên lờ đờ, mơ màng. Nhưng thực ra, đó chỉ là ảo giác của một tâm trí quen bị khuấy động. Như mặt hồ phẳng lặng chỉ cần một hòn sỏi nhỏ cũng làm gợn sóng, tâm hồn ta cũng vậy. Nhưng nếu hồ sâu và rộng, thì dù có bao nhiêu cơn gió cũng không thể làm đục nước. Sự tĩnh lặng ấy là sức mạnh, là nền tảng của sự sáng tỏ và tự tại.

Sư Toại Khanh từng nói rằng, khi ông giảng pháp, ông đang kết nối với một thế giới khác – thế giới của ngôn từ, ý tưởng và cảm xúc. Nhưng khi ông ở một mình, đó mới là thế giới tâm linh đích thực, nơi không còn sự phụ thuộc vào ngôn ngữ hay sự tán thưởng của người khác. Các bậc thiền sư từ xưa cũng đã nhận ra điều này. Họ biết rằng càng ít phụ thuộc vào bên ngoài, càng gần hơn với chân lý.

Sự không hài lòng là một căn bệnh. Mọi người tự làm khổ mình khi bám víu vào những mong đợi không thể thỏa mãn. Tôi nhớ đến chị dâu tôi, người từng cùng anh tôi vượt qua những năm tháng khó khăn, bảo vệ nhau trên hành trình đầy hiểm nguy trên con đường vượt biên tìm tự do. Vậy mà ở tuổi xế chiều, chị lại tuyên bố rằng mình chưa từng yêu anh. Phải chăng đó là một sự phủ nhận quá khứ hay chỉ là một cách để bào chữa cho những nỗi đau riêng tư? Có lẽ, đó cũng là một dạng cô đơn.

Tôi sống một mình. Các anh chị tôi thì đang sống cùng nhau ở một nơi.Thời tiết hôm nay thật đẹp, mây trắng, bầu trời xanh thẳm, đôi lúc lại có mưa, và ở phía xa có tiếng sấm, thật yên tĩnh. Khi tôi đến sống ở tiểu bang Florida thì điều mà làm tôi giật mình mỗi khi trông thấy đó là những con thằn lằn chạy lung tung trong khu vườn. Nhưng bây giờ khi tôi đã làm quen được với chúng thì đây là những sinh vật dễ thương. Nơi tôi ở cũng có rất nhiều chim, tôi lắng nghe chúng, và những làn gió thì đuổi nhau trên những ngọn cây, thật êm ả và dễ chịu..Tôi có mọi thứ tôi cần.. Tôi nghĩ mọi người đàng dần xa lánh tôi để cho tôi được cái góc nhỏ yên tỉnh, để được sống một mình cho nên còn điều gì để làm tôi buồn lòng không? chỉ cần những cuốn sách hay, chút thức ăn, và sự yên tĩnh. Mọi thứ khác trở nên thừa thãi. 

Mọi người khi đi đến chùa hay các tu viện để có cảm giác như họ đang là những phật tử ngoan đạo rồi quyên góp từ thiện và họ có thể đang cho rằng mình đi tìm hạnh phúc. Nhưng họ lại không thấy rằng cái hạnh phúc mà họ cảm nhận được chỉ là những cảm xúc bên ngoài mà họ không tự ngồi một mình để nhìn thấy được cái hạnh phúc ở bên trong. Nếu những toan tính, bực bội ô nhiễm hàng ngày cứ tiếp tục khuấy động trong tâm hồn thì chúng ta sẽ không hạnh phúc.  Trong mỗi hoàn cảnh luôn luôn có những điều sai trái, và mọi người luôn đổ lỗi cho nhau “Tôi không hạnh phúc vì những lỗi lầm của người khác” thật lạ là chúng ta không nhìn thấy những khuyết điểm của chính mình. Chúng ta thường tìm đến người khác để chia sẻ những suy nghĩ, để được khẳng định rằng mình thông minh, hiểu biết. Nhưng trong thế giới của tu tập, sự phô diễn kiến thức chỉ làm cho bản ngã phồng to, kéo ta xa dần sự tĩnh lặng cần thiết. Sự tự hào vì hiểu biết, sự khao khát được công nhận – đó chính là những sợi dây vô hình trói buộc tâm thức.

Tôi đã học cách sống một mình. Đôi khi, tôi muốn chia sẻ những suy tư sâu sắc nhất, nhưng nhận ra rằng ít ai thật sự lắng nghe được. Sau khi mẹ tôi qua đời, tôi càng cảm nhận rõ hơn sự khác biệt giữa mình và thế giới xung quanh. Có lẽ, đó là lý do tôi chọn con đường tu tập, dù chỉ là một cư sĩ tại gia. Tôi biết mình vẫn còn nhiều ràng buộc, vẫn yêu thích âm nhạc, vẫn muốn trò chuyện với những người bạn thân thiết vì tôi biết họ cần tôi tâm sự. Tôi bắt đầu cảm giác mình đang có một cuộc sống thật đơn giản và thanh bình, mặc dù không phải lúc nào tôi cũng vui vẻ, nhưng trong tâm tôi đã không còn một chút nào quyến luyến với thế giới mà mọi người đang tranh đấu, tranh dành sự sống. Có thể tôi sẽ phải trôi lăn nhiều kiếp nữa vì tôi cũng không nghĩ mình là một tu sĩ. Tôi cũng muốn dành nhiều thời gian để hành thiền, yên tĩnh, không có những điều như thế giới hỗn loạn bên ngoài. Cái thế giới này ngày càng trở nên điên cuồng. Sự bất toại nguyện và phiền não thì đang đốt cháy giống như ngọn lửa rừng, nó lan xa và giống như một căn bệnh truyền nhiễm. Rất ít người coi trọng sự thông thái xa xưa, sự toại nguyện, sự giản dị mà thế giới đang đi dần vào khuynh hướng của khoa học.  Nhưng giữa sự hỗn loạn ấy, vẫn có những khoảnh khắc bình yên, như khi tôi thấy một con thằn lằn đổi màu trên chậu hoa lan – một phép màu của thiên nhiên, một lời nhắc nhở rằng sự đơn giản vẫn luôn hiện diện, dù thế giới ngoài kia có đổi thay thế nào. Nhưng trên hết, tôi khao khát một sự thanh tịnh, một không gian không bị xáo trộn bởi tham, sân, si.

Tôi chỉ hy vọng rằng, con đường tu tập này sẽ đưa tôi đến một nơi mà Phật giáo gọi là "cõi tịnh độ".