Không có gì đặc biệt

Thái độ “không có gì đặc biệt” có thể trở thành một phương pháp thực tập trong đời sống và công việc hằng ngày. Nó không phải là thái độ thờ ơ hay buông xuôi, mà là một trạng thái bình tâm, không bị cuốn vào cực đoan của vui – buồn, thành – bại.

Như tiến sĩ Berzin từng nói: “Thái độ này chỉ có nghĩa là ta không bực bội vì việc mình thấy vui hay không vui, và cũng không vì vậy mà làm cho sự việc trở nên to tát. Ta chỉ làm những gì cần phải làm, một cách hợp lý và bình tĩnh.”

1. Ứng dụng trong đời sống hằng ngày

Giả sử bạn đang viết một tài liệu trên máy tính, và vô tình bấm nhầm khiến toàn bộ văn bản bị xóa. Nếu nổi giận hay than thở, liệu điều đó giúp ích được gì? Không. Khi không thể phục hồi lại, việc bực bội chỉ làm tăng thêm khổ sở. Hãy nói với chính mình: “Được rồi”, và bắt đầu viết lại. Có khi bản viết lần hai còn tốt hơn bản đầu. Khi ta giữ được bình tĩnh, năng lượng ấy cũng lan tỏa sang người khác. Nếu bạn đang làm việc nhóm, thái độ bình thản của bạn có thể giúp mọi người lấy lại sự cân bằng. Thái độ “không có gì đặc biệt” không phải là dửng dưng, mà là tỉnh táo giữa nghịch cảnh.

2. Ứng xử với cảm xúc của chính mình và người khác

Nếu ta cảm thấy vui hay buồn, chỉ cần tiếp tục cuộc sống, không làm lớn chuyện. Nếu người khác bực bội, ta cũng chỉ bình tĩnh nhìn nhận điều đó.

Giống như khi em bé khóc, ta không hoảng loạn, không than “Thôi rồi, em bé đang khóc!”, mà chỉ chăm sóc em bé. Đó là thực tế – và ta chỉ cần làm điều cần làm.

Ngài Tịch Thiên (Shantideva) nói: “Con người thì ấu trĩ, nên họ bực bội.” Biết được điều đó, ta không trách họ, chỉ nhẹ nhàng trấn an, giúp họ trở lại thực tại.

Bực bội thật ra là phóng đại sự việc, khiến điều nhỏ trở nên lớn. Nhưng trên nền tảng của tánh Không, không có gì là lớn hay nhỏ cả – sự việc chỉ là như thế. Khi ta thấy mọi chuyện “không có gì đặc biệt”, ta đang sống đúng với bản chất vô thường và duyên khởi của mọi sự.

3. Thực tập chuyển hóa và sử dụng trí tuệ

Cảm xúc là điều tự nhiên. Lòng từ, lòng bi, sự kiên nhẫn là cảm xúc tích cực nên được nuôi dưỡng. Nhưng những cảm xúc tiêu cực như sân hận, oán trách chỉ làm tổn hại bản thân. Thay vì phóng đại khổ đau, ta có thể chuyển hóa hoàn cảnh tiêu cực thành cơ hội học hỏi, làm bàn đạp cho trí tuệ.

Trong một mối quan hệ xấu, thay vì than “Đây là luân hồi mà”, ta nên dùng trí thông minh kỳ diệu của con người (như Đức Dalai Lama nói) để xem xét:

– Mối quan hệ này có lợi cho cả hai hay không?

– Nó đang giúp ta trưởng thành, hay chỉ tạo thêm khổ đau?

Nếu rõ ràng là có hại, thì việc chia tay là cần thiết. Nhưng quyết định đó phải dựa trên trí tuệ, không phải trên cảm xúc phóng đại.

4. Thể hiện cảm xúc với chánh niệm

Cảm xúc tích cực hay tiêu cực đều cần được nhận biết. Nhận biết không có nghĩa là phải biểu lộ ra ngay. Khi ta tức giận ai đó, điều quan trọng là nhận ra cơn giận – không phải để bộc phát, mà để hiểu nguyên nhân của nó.

Với cảm xúc tích cực, cũng vậy. Tình thương thể hiện với một đứa bé hai tuổi sẽ khác với một thiếu niên mười lăm tuổi. Cách biểu hiện phù hợp giúp nuôi dưỡng tình cảm, thay vì khiến nó trở thành bi kịch.

Nếu nỗi buồn xuất phát từ việc “người ta không chú ý đến tôi”, hãy hỏi lại: “Ta thật sự cần bao nhiêu sự chú ý để hạnh phúc?” Câu trả lời thường là: rất ít. Vì hạnh phúc dựa vào sự quan tâm của người khác không bao giờ bền vững.

5. Thấy mọi việc bằng con mắt tỉnh táo

Trong mọi tình huống, điều quan trọng là sử dụng lý trí và trí tuệ để nhận định: khi nào nên nói, khi nào nên im lặng, khi nào nên hành động. Nếu người đối diện đang kiệt sức hoặc bận rộn, đó không phải là lúc để bàn chuyện sâu sắc.

Thực tập “không có gì đặc biệt” giúp ta thấy rõ hoàn cảnh như nó là, không thêm, không bớt, không phóng đại.

Nói tóm lại khi thực hành “Không có gì đặc biệt” không phải là thái độ thờ ơ, mà là nghệ thuật sống với tâm bình thản. Khi ta không phóng đại khổ đau hay hạnh phúc, ta sống gần hơn với thực tại, với chính mình.

Đó là tinh thần của thiền:

“Gió thổi qua đồi, lá vẫn rơi,

Ta vẫn bước, chẳng có gì đặc biệt.”

Bài viết theo sự hiểu biết riêng của tôi dựa theo lời khuyên của tiến sĩ berzin trên trang web Study Buddhism.