Trong cuộc sống, mỗi người chúng ta đều đóng nhiều vai trò khác nhau – có lúc là cha mẹ, có lúc là đồng nghiệp, bạn bè, người lắng nghe hay người đưa ra quyết định. Để làm tốt các vai trò ấy, điều quan trọng là chúng ta cần có khả năng linh hoạt về mặt tâm lý – tức là biết “chuyển vai” một cách mềm mại, thay vì cố gắng giữ khư khư một hình ảnh cứng nhắc về bản thân.
Thế nhưng, nhiều người lại bị mắc kẹt trong một khuôn mẫu tính cách quá cố định. Họ chỉ thoải mái khi mọi thứ và mọi người xung quanh “vừa vặn” với cái tôi của mình. Khi điều đó không xảy ra – khi gặp người khó chịu, tình huống khó khăn hay những điều trái ý – họ rơi vào khổ sở, bức bối, thậm chí mất kiểm soát.
Muốn thoát khỏi sự cố thủ ấy, bạn cần luyện cho tâm trí mình một dạng "co giãn" mới. Một cách đơn giản nhưng rất hiệu quả: Hãy chọn một người mà bạn không ưa – và tập hợp tác với họ. Không phải để chịu đựng, mà là để học cách sống cùng sự khác biệt một cách tích cực. Hãy dành thời gian ở cạnh họ với thái độ cởi mở, tử tế và chân thành. Tập làm những việc bạn không thích một cách có ý thức – như một bài tập nội tâm.
Trong tâm lý học hiện đại, có một khái niệm gọi là “tính linh hoạt tâm lý” (psychological flexibility) – đó là khả năng thích nghi với hoàn cảnh, điều chỉnh hành vi dựa trên giá trị cá nhân, và chấp nhận những cảm xúc khó chịu mà không bị cuốn theo chúng. Đây là yếu tố then chốt trong nhiều phương pháp trị liệu hiện đại như Liệu pháp chấp nhận và cam kết (ACT).
Và một trong những biểu hiện thường gặp nhất của sự thiếu linh hoạt này chính là khó chấp nhận người khác – đặc biệt là những người không giống ta, không hợp với quan điểm hay phong cách sống của ta.
Tâm trí con người thường có xu hướng tìm sự quen thuộc và đồng nhất. Chúng ta thích những người giống mình, nghĩ giống mình, hành xử theo cách mình cho là “bình thường”. Vì thế, khi gặp ai đó khác biệt – khó chịu, ồn ào, chậm chạp, hay quá lý trí, quá cảm xúc – tâm trí ta sẽ bật lên cơ chế phòng vệ: từ né tránh, phán xét đến chống đối.
Càng cố “bảo vệ cái tôi” khỏi sự khác biệt, ta càng thu hẹp thế giới nội tâm của mình. Ta giới hạn sự phát triển của bản thân chỉ trong vùng an toàn tâm lý nhỏ bé. Và điều này khiến ta dễ bị tổn thương trước bất kỳ thay đổi nào của cuộc sống.
Sau đây là bài tập thực hành: sống chung với điều bạn không thích
Một trong những cách hiệu quả nhất để rèn luyện tính linh hoạt tâm lý là đối diện có ý thức với những điều mình không thích, thay vì né tránh.
Hãy chọn một người mà bạn cảm thấy không hợp.
Hãy quan sát họ một cách cởi mở, không phán xét.
Hãy thử làm việc cùng họ, hoặc đơn giản là trò chuyện với họ với một thái độ tôn trọng và tò mò.
Tập trung vào hiện diện, thay vì mong muốn thay đổi họ.
Ban đầu, bạn có thể cảm thấy căng thẳng. Nhưng dần dần, bạn sẽ nhận ra: chính mình đang thay đổi. Bạn đang học cách sống thoải mái với sự bất toàn của thế giới – và của con người.
Việc chấp nhận sự khác biệt sẽ có lợi ích làm tăng khả năng thấu cảm và lắng nghe. Bạn hiểu rằng mỗi người là một thế giới riêng với lịch sử và vết thương riêng. Mở rộng vùng an toàn tâm lý. Bạn ít bị ảnh hưởng bởi cảm xúc tiêu cực, ít phản ứng bốc đồng trước tình huống trái ý.
Cải thiện các mối quan hệ. Người khác cảm nhận được sự dễ chịu, không phán xét từ bạn.Tăng sự tự tin nội tại. Vì bạn không còn cần thế giới xung quanh phải “đúng như ý mình” thì mới cảm thấy ổn.
Chấp nhận không phải là đầu hàng, mà là tự do và càng không có nghĩa là từ bỏ tiêu chuẩn hay cho phép điều sai trái tiếp diễn. Mà đó là sự trưởng thành nội tâm, khi bạn có thể sống giữa mọi khác biệt mà vẫn giữ được lòng an vui, tỉnh táo và lòng yêu thương. Việc này không phải để thay đổi người khác, mà để bạn trở thành một phiên bản trưởng thành hơn của chính mình: Biết sống hòa hợp mà không cần ép buộc, biết giữ sự vui vẻ và lòng yêu thương ngay cả khi ở trong những hoàn cảnh khó chịu. Đó mới là tự do tâm lý đích thực.Và đôi khi, chính người bạn không ưa lại là “người thầy” lớn nhất giúp bạn khám phá giới hạn của bản thân – và vượt qua nó.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét