Chánh kiến trong sinh tử

 Chánh kiến là cái thấy bất nhị, cái thấy tương tức, cái thấy vô sinh có khả năng đem lại vô úy và an lạc. Hãy lấy ví dụ cái sợ chết. Không có chánh kiến, ta nghĩ rằng cái chết là cái sẽ xảy ra sau khi cái sống chấm dứt. Nghĩ như vậy là tà kiến. Cũng như cái phải và cái trái luôn luôn đồng thời biểu hiện (cái trên cái dưới, cái trong cái ngoài, cái đối tượng với cái chủ thể cũng thế) cái sống và cái chết luôn luôn đi với nhau. Không có cái sống thì không có cái chết, không có cái chết thì không có cái sống. Sinh diệt đi đôi với nhau như một cặp bài trùng và xảy ra đồng thời. Trong mỗi giây, có hàng vạn tế bào trong cơ thể ta chết và có hàng vạn tế bào mới được sinh ra. Nếu không có cái chết của các tế bào này thì không có cái sinh ra của các tế bào kia. Cái chết là nền tảng cho cái sống và cái sống là nền tảng cho cái chết. Cả hai cái nương nhau mà xảy ra, mà biểu hiện. Theo chánh kiến thì ta đang sinh diệt trong mỗi giây phút, không giây phút nào mà ta không sống, không giây phút nào mà ta không chết. Ta trải nghiệm cái sống và cái chết trong mỗi sát na. Vậy hỏi rằng: “Cái gì sẽ xảy ra sau khi chết” là không đúng. Ta đang sống và ta đang chết. Và ta có thể sống chết một cách ngoạn mục và đẹp đẽ trong từng giây từng phút. Trong mỗi giây hàng vạn tế bào cơ thể đang chết ta đâu cần làm đám tang để thương xót chúng. Mỗi giây hàng vạn tế bào sinh ra ta đâu có đủ thì giờ để ăn mừng chúng. Sống chết không phải là cái gì ghê gớm lắm đâu. Cái chết không thuộc về tương lai. Cái chết đang xảy ra trong hiện tại, vậy mà ta có đau buồn về nó đâu. Và vào giờ phút mà ta tưởng là ta sẽ chết, cái chết sẽ không có đó để chờ ta. Vì lúc ấy cả hai cái sống và chết đều ngưng biểu hiện để sẽ biểu hiện trong những hình thức sinh diệt khác. Quán chiếu như thế ta đạt được cái thấy sinh diệt tương tức và ta vượt thoát được sự sợ hãi về cái chết.

Chánh kiến, trong tư tưởng Phật giáo, là sự hiểu biết chân chính và sâu sắc về thực tại. Nó là một phần của Bát chánh đạo, con đường dẫn đến giải thoát khỏi khổ đau. Chánh kiến không chỉ là nhận thức về lý thuyết mà còn là sự quán chiếu và thấu hiểu sâu xa về mọi hiện tượng, bao gồm cả sinh và tử. Theo quan điểm này, sinh và tử không phải là hai sự kiện tách biệt mà là hai mặt của cùng một quá trình, luôn diễn ra song song và liên tục. Mỗi tế bào trong cơ thể chúng ta đều trải qua chu kỳ này, chết đi để nhường chỗ cho sự sống mới. Nhận thức này giúp con người nhìn nhận cái chết không phải là điều gì đáng sợ hay bi thảm, mà là một phần tự nhiên của cuộc sống. Quán chiếu như thế ta đạt được cái thấy sinh diệt tương tức và ta vượt thoát được sự sợ hãi về cái chết và sự hiểu biết này là chánh kiến, người ta có thể sống một cách ý nghĩa và an lạc, không bị ám ảnh bởi nỗi sợ hãi về cái chết.

Phỏng theo pháp thoại Cố thiền sư Thích nhất hanh- Con đừờng thánh thiện