TỨ VÔ LƯỢNG TÂM

Trong buổi thuyết giảng trên kênh Youtube, sư Toại khanh đã nói về bốn tâm cao thượng trong Phật Giáo gọi là Tứ Vô Lượng Tâm: Từ – Bi – Hỷ – Xả. Đây là bốn pháp tu căn bản giúp người hành giả nuôi dưỡng tâm trong sáng, rộng lớn, không giới hạn.

Tôi xin chia sẻ như sau :

 1. Tâm Từ (Mettā) – Lòng thương yêu

Định nghĩa: Tâm Từ là ước muốn cho mọi người được sống trong nhân lành, quả lành, được an vui và tiến bộ trên con đường tu tập.

Trái ngược: Sân hận (dosa) và sự ái luyến mù quáng (pema).

Ý nghĩa thực hành: Thương yêu không phải chỉ là tình cảm riêng tư, mà là tình thương rộng lớn, mong cho người khác có được điều tốt đẹp, lành mạnh, hạnh phúc.

2. Tâm Bi (Karuṇā) – Lòng trắc ẩn

Định nghĩa: Tâm Bi là lòng thương xót khi thấy người khác khổ đau, mong cho họ thoát khổ, đừng rơi vào nhân xấu, quả xấu.

Trái ngược: Tâm ác hại (hiṃsa) và sự buồn khổ bi lụy (domanassa).

Ý nghĩa thực hành: Bi không phải là thương hại yếu đuối, càng không phải khóc lóc vô ích. Đó là sự cảm thông đi kèm trí tuệ, tìm cách giúp người thoát khổ trong khả năng của mình.

3. Tâm Hỷ (Muditā) – Niềm vui chia sẻ

Định nghĩa: Tâm Hỷ là niềm vui chân thật khi thấy người khác có được nhân lành, quả lành; vui theo hạnh phúc, thành công và thiện nghiệp của tha nhân.

Trái ngược: Ganh tỵ (issā) và thái độ xu phụ giả tạo (pahāsa).

Ý nghĩa thực hành: Thay vì so đo hơn thua, người tu tập tâm Hỷ biết hoan hỷ trước thành công của người khác, xem đó như niềm vui của chính mình.

4. Tâm Xả (Upekkhā / Tatramajjhattatā) – Sự thanh thản

Định nghĩa: Tâm Xả là giữ được sự bình thản, không thiên vị, không luyến ghét khi nhìn vào nghiệp quả của mỗi người.

Trái ngược: Tham ái (rāga), sân hận, và sự lãnh đạm vô trí (aññāṇupekkhā).

Ý nghĩa thực hành:

Ta thương ai bao nhiêu cũng không thể thay thế được phước nghiệp của họ.

Ta ghét ai bao nhiêu cũng không làm họ khổ hơn cái ác nghiệp mà chính họ đã tạo.

Hiểu nghiệp lý, ta không còn cực đoan trong thương ghét, không tự “gắp lửa bỏ vào túi mình” bằng sự bất mãn. Thương thì vẫn thương, nhưng khi thấy không giúp được thì phải buông xuống bằng sự thanh thản.

Một điểm cần lưu ý, Sư Toại Khanh nhấn mạnh:

Học Phật phải học đúng, hiểu rõ định nghĩa, không bỏ sót hay nói sai. Nếu người đi chùa lâu năm mà không hiểu Từ – Bi – Hỷ – Xả là gì, thì vừa làm xấu hổ cho đạo, vừa làm hại chính mình.

Đặc biệt Tâm Xả là khó tu nhất. Vì nhiều người thương thì có, nhưng không biết giữ lòng bình thản trước nghiệp lý. Thấy cảnh khổ liền khóc lóc, rơi vào bi lụy, đó là bất thiện. Người khổ cần được giúp đỡ và cảm thông, chứ không cần nước mắt của ta.

Tóm lại

Tâm Từ: mong người có nhân lành, quả lành.

Tâm Bi: mong người thoát khỏi nhân xấu, quả xấu.

Tâm Hỷ: vui theo nhân lành, quả lành của người khác.

Tâm Xả: giữ lòng thanh thản trước nghiệp lý riêng của mỗi người.

Người tu tập Tứ Vô Lượng Tâm sẽ dần thoát khỏi sân hận, ganh tỵ, lụy tình hay bi lụy vô ích; thay vào đó là tình thương, sự cảm thông, niềm vui và trí tuệ thanh thản. Đây là nền tảng căn bản để tiến vào con đường giác ngộ.

Đoạn kinh trên chủ yếu nhấn mạnh Tứ Vô Lượng Tâm (từ – bi – hỷ – xả) như một trong những điểm cốt lõi của đạo Phật. Tuy nhien đặc biệt là trong thiền tâm từ (Mettā Bhāvanā) nhấn mạnh về lòng từ (Mettā), thì có vài đoạn kinh rất nổi tiếng:

1. Kinh Từ Bi (Mettā Sutta / Karaniya Mettā Sutta) – thuộc Tăng Chi Bộ (AN) và Sutta Nipāta

Đây là bài kinh căn bản nhất về lòng từ. Đức Phật dạy:

Người tu tập nên khởi tâm từ rộng lớn như mẹ thương con và mong tất cả chúng sinh được an lạc.

Tâm từ không phân biệt gần xa, thân sơ, bạn thù.

Khi tu tập thường xuyên, tâm sẽ trở nên thanh tịnh, không còn sân hận, oán thù và nhất là không còn tâm phân biệt.

Một câu nổi bật trong Kinh Từ Bi:

“Nguyện cho tất cả chúng sinh, hữu tình hay vô tình, cao hay thấp, lớn hay nhỏ, xa hay gần, đều được an lành hạnh phúc.”

2. Kinh Pháp Cú (Dhammapada)

Trong Pháp Cú, Đức Phật nhiều lần nhấn mạnh đến sức mạnh của lòng từ qua các câu kệ mà tôi muốn trích dẫn ra đây

Câu 5:

“Không nên lấy hận diệt hận,

Lấy từ diệt hận, là định luật ngàn thu.”

Câu 223:

“Lấy từ thắng giận dữ,

Lấy thiện thắng ác hại,

Lấy thí thắng xan tham,

Lấy chân thắng hư dối.”

3. Kinh Tăng Chi Bộ (AN 4.125 – Mettā Sutta khác)

Đức Phật dạy rằng người tu tập Tâm Từ sẽ được bốn lợi ích ngay hiện tại:

Ngủ an vui.

Thức an vui.

Không gặp ác mộng.

Được mọi người và thiên nhân thương mến.

4. Kinh Trung Bộ (MN 7 – Vatthūpama Sutta, Kinh Ví dụ về Tấm Vải)

Trong kinh này, Đức Phật ví tâm ô nhiễm như tấm vải dơ. Khi tâm được rửa sạch nhờ tu tập từ bi, thì “trí tuệ sáng chói như mặt trời, chiếu soi khắp nơi.”

Như vậy, ngoài bài giảng về Tứ Vô Lượng Tâm mà Sư Toại Khanh nhấn mạnh, thì trong Kinh Từ Bi (Karaniya Mettā Sutta) và nhiều đoạn trong Pháp Cú cũng trực tiếp nói về việc nuôi dưỡng lòng từ như một pháp tu căn bản.