Tự do đích thực

 

Tự do là một khái niệm rất quan trọng trong cuộc sống của con người. Tự do có nghĩa là chúng ta có thể lựa chọn và quyết định cho bản thân mình, không bị áp đặt hay cưỡng ép bởi bất kỳ ai hay bất kỳ điều gì. Tự do là một quyền lợi cũng như một trách nhiệm của mỗi cá nhân và tập thể. Tự do giúp chúng ta phát triển tiềm năng, sáng tạo và đóng góp cho xã hội.

Tuy nhiên, tự do không phải là không có giới hạn. Tự do của một người kết thúc ở nơi bắt đầu tự do của người khác. Tự do cũng không phải là thoả mãn tất cả các ham muốn của bản thân. Ham muốn là một phần tự nhiên của con người, nhưng nếu không được kiểm soát và điều tiết, ham muốn sẽ trở thành một gông cùm, khiến chúng ta trở nên lệ thuộc và mất tự chủ. Ham muốn cũng có thể gây hại cho chính bản thân chúng ta và cho những người xung quanh.

Trên đời, có 2 hình thức tự do: tự do ham muốn và tự do thoát khỏi ham muốn. Văn hóa Tây phương chọn loại tự do thứ nhất, tôn sùng nó và đặt nó lên trang đầu của hiến pháp quốc gia và của bản tuyên ngôn nhân quyền. Có thể nói rằng hầu hết các nền dân chủ của phương Tây đều hàm chưa một tín điều: Bảo vệ sự tự do của con người để họ trọn quyền thực hiện điều họ mong muốn. Nhưng rất tiếc, trong các nền dân chủ ây con người nào được tự do hoàn toàn.

Loại tự do thứ 2 – tự do thoát khỏi ham muốn – chỉ được thấy trong một số cộng đồng đạo giáo. Không ham muốn hay vô tham được đánh dấu bằng sự mãn nguyện, tức trạng thái tự tại không bị tham ái chế ngự.

Khi ta bằng lòng ngay trong hiện tại, khi tâm ta an bình, các sự ham muốn sẽ không xảy ra. Ta được tự do, thoát khỏi áp lực của những sự ham muốn vốn có khuynh hướng áp đảo chúng ta và sai khiến ta phải làm theo mệnh lệnh của chúng. Đó là những mệnh lệnh trong nội tâm của mỗi người chúng ta, ra lệnh chúng ta phải làm sao cho vượt trội hơn người khác, phải làm sao để xua đuổi cơn đau, phải làm sao để đạt được một mục đích nào đó, cho dù chúng ta cũng không biết tại sao cần phải làm như thế...

Chúng ta không cần phải đi thật xa, hay làm những điều kỳ vĩ, lớn lao để đạt được sự tự do, mà tự do đơn giản là ung dung trong ràng buộc, là tự tại giữa khổ đau.Vì vậy, để có được sự tự do đích thực, chúng ta cần phải có ý thức và trí tuệ. Chúng ta cần phải biết phân biệt giữa những gì là thiện và ác, những gì là đúng và sai, những gì là cần thiết và không cần thiết. Chúng ta cần phải biết tôn trọng quyền lợi và lợi ích của người khác, cũng như tuân thủ các quy định và luật lệ của xã hội. Chúng ta cần phải biết kiềm chế và điều hòa các ham muốn của mình, để không để chúng chi phối cuộc sống của mình. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể sống một cuộc sống tự do, hạnh phúc và ý nghĩa.