Ý nghĩa sâu sắc từ bài kệ trong kinh pháp cú

Thiền sư Ô Sào trong Thiền tông Trung Hoa, người nổi tiếng với trí tuệ và khả năng đối đáp sắc sảo. Ông thường ngồi thiền trên một tổ quạ ở cành cây và đã có một cuộc trao đổi thú vị với Bạch Cư Dị, một vị quan lớn trong triều đình. Khi Bạch Cư Dị hỏi về ý nghĩa cốt lõi của Phật pháp, Thiền sư Ô Sào đã trả lời bằng bài kệ nổi tiếng từ kinh Pháp Cú:

"Không làm các điều ác

Làm tất cả điều lành

Giữ tâm ý trong sạch

Ấy lời chư Phật dạy."

Bài kệ này có nguồn gốc từ kinh Pháp Cú, một văn bản quan trọng trong Phật giáo, được lưu truyền từ rất lâu và chứa đựng những lời dạy căn bản của Đức Phật. Sự thật bài kệ này vốn xuất xứ từ kinh Pháp cú hay còn gọi là kinh Lời vàng(Dhammapada); cụ thể hơn, bài kệ này nằm ở kệ số 183, phẩm Phật-đà (Buddhavagga). Kinh Pháp cú có cả bản tiếng Pàli và tiếng Sanskrit, số lượng bài kệ của các bản cũng khác nhau nhưng ở đây thì sẽ dùng lời dịch của Hòa thượng Thích Minh Châu.

Bạch Cư Dị nghe xong cho rằng bài kệ quá đơn giản, đến mức “trẻ lên ba cũng biết.” Tuy nhiên, Thiền sư Ô Sào đáp rằng, dù có sống đến tám mươi tuổi cũng chưa chắc đã làm xong, ngụ ý rằng lời dạy của Phật dù dễ hiểu nhưng rất khó thực hiện trong thực tế. Để sống và thực hành đúng theo lời dạy đó cần một quá trình tu tập lâu dài và bền bỉ.

Chúng ta tạm hiểu ý nghĩa của bài kệ như sau :

"Không làm các điều ác": Trong đạo Phật, ác không chỉ là những hành vi sai trái như giết hại hay lừa dối, mà còn là những cảm xúc tiêu cực như tham lam, sân hận, và vô minh. Người Phật tử cần kiềm chế, không phạm giới.

"Làm tất cả điều lành": Làm lành trong Phật giáo không chỉ là tránh làm điều ác, mà còn tích cực hành thiện, như bố thí, giữ giới và phát triển trí tuệ. Làm lành phải xuất phát từ tâm từ bi và loại bỏ tham, sân, si.

"Giữ tâm ý trong sạch": Tâm dễ bị ảnh hưởng bởi cảm xúc và những ham muốn. Giữ tâm ý thanh tịnh là một thử thách, đòi hỏi sự tỉnh thức và kiên trì để không bị ngoại cảnh lôi kéo.

Các kinh điển Phật giáo đều nhấn mạnh ý nghĩa sâu xa và cao cả, nhưng người mới bắt đầu chỉ cần giữ được giới, làm lành, và giữ tâm ý thanh tịnh. Hành trì đúng lời Phật dạy sẽ giúp người tu đạt đến trí tuệ và thoát khỏi khổ đau. Bài kệ tuy ngắn và dễ thuộc, nhưng thực hiện trọn vẹn lại là một thử thách lớn. Vì thế, Thiền sư Ô Sào mới cười mà nói: "Già tám mươi chưa chắc đã làm xong," ám chỉ rằng, sự tu tập đòi hỏi cả đời chúng ta phải tinh tấn và kiên trì.