Giáo Lý Duyên Khởi

Con đường giải thoát trong Phật giáo có nhiều cách diễn đạt. Chẳng hạn, Bát Chánh Đạo được xem là con đường giải thoát, và thu gọn lại, Bát Chánh Đạo có thể gồm trong Tam Học: Giới, Định, Tuệ.

Ngoài ra, con đường giải thoát có thể được tổng hợp trong 37 pháp Bồ Đề, bao gồm: Thất Giác Chi, Bát Chánh Đạo, Ngũ Quyền, Ngũ Lực, Tứ Như Ý Túc, Tứ Chánh Cần, và Tứ Niệm Xứ. Tuy nhiên, cách diễn đạt phổ biến nhất vẫn là Bát Chánh Đạo, vì trong đó chứa đựng yếu tố Tam Học.

Chánh Kiến, Chánh Tư Duy thuộc Tuệ học.

Chánh Ngữ, Chánh Nghiệp, Chánh Mạng thuộc Giới học.

Chánh Tấn, Chánh Niệm, Chánh Định thuộc Định học.

Ngoài ra, Bát Chánh Đạo bao hàm thân, khẩu, ý: Chánh Ngữ thuộc khẩu, Chánh Nghiệp thuộc thân, các yếu tố còn lại thuộc về ý.

Vì sao chúng ta cần học giáo lý Duyên Khởi? Vì khi nói đến Bát Chánh Đạo, yếu tố quan trọng đầu tiên chính là Chánh Kiến. Chánh Kiến gồm hai khía cạnh:

Nhận thức rằng mọi pháp trên đời đều do duyên sinh.

Nhận thức rằng mọi pháp có sinh đều phải diệt.

Hiểu được hai nguyên tắc này là có Chánh Kiến chân chính.

Lý Nhân Quả - Duyên Sinh

Mọi pháp sinh không phải do ngẫu nhiên, mà là tập hợp của nhiều duyên. Chẳng hạn, lửa không có sẵn trong hộp quẹt, nhưng khi hộp đủ duyên (viên đá lửa, bánh xe, ga hoặc xăng), lửa mới phát sinh. Tương tự, tiếng đàn không có sẵn trên ngón tay hay sợi dây, nhưng khi ngón tay gằy dây với ý chơi nhạc và kiến thức nhạc lý, tiếng đàn mới sinh khởi.

Hiểu được dây chuyền nhân quả sẽ trừ được "đoạn kiến" (quan điểm sai lầm về sự diệt vong hoàn toàn) và "thường kiến" (quan điểm sai lầm về sự tồn tại vĩnh cữu).

Tà Kiến và Chánh Kiến

"Đoạn kiến" bao gồm ba quan niệm sai lầm: tin rằng mọi thứ ngẫu nhiên mà có (vô nhân kiến), phủ nhận thiện ác không tồn tại (vô hành kiến), và tin rằng những gì không chứng minh được thì không có (vô hữu kiến).

"Thường kiến" là niềm tin vào linh hồn bất diệt, đắng chí tôn quyết định vỪdn mệnh, và thế giới vĩnh hằng. Cả hai đều đi ngược lại Chánh Kiến.

Chánh Kiến giúp ta hiểu rằng mọi thứ đều do nhân duyên sinh, không có tự tính cố định. Khi nhận thức đúng đắn về nhân duyên, ta sẽ buông bỏ chấp trước, không rơi vào cực đoan của đoạn kiến hay thường kiến, từ đó đạt đến giải thoát chân chính."

Trích bài giảng Giáo lý Duyên Khởi của sư Toại Khanh

Nguyên văn của bài giảng này được đăng trên trang mạng của sư Toại Khanh. Tôi viết lại theo sự hiểu biết khi đọc và nghe sư giảng. Hy vọng vẫn giữ được ý chính của sư